Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 163

162 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sem hægt var að greina voru naglar en einnig fannst hnappur úr blýi með
blómamynstri og tvær blýkúlur úr framhlaðningi.
Af þeim 52,5% leirmuna, þ.e. krítarpípa og annarra leirkerabrota, sem
fundust, voru 10% þeirra leirkerabrot, 28 brot voru úr rauðleir og 7 brot úr
steinleir. Rauðleirsbrotin voru af svipaðri tegund. Flest þeirra voru glerjuð
og allnokkur með grænum glerungi. Steinleirsbrotin voru af tegundinni
Westerwald og nokkur þeirra skreytt. Þessar tegundir leirkera sem fundust
við uppgröftinn hafa verið aldursgreindar til fyrri hluta 17. aldarinnar (L.
Hacquebord, W. H. Vroom 1988; D. R. M. Gaimster 1997). Þau leirkerabrot
sem hægt var að greina voru af hollenskum og þýskum uppruna.

Lokaorð
Sumarið 2010 lauk uppgreftri á hvalveiðistöðinni á Strákatanga sem staðið
hafði í 6 mánuði á 6 ára tímabili. Rústirnar á Strákatanga voru ekki grafnar upp
að fullu þar sem byggingarnar sjálfar voru ekki fjarlægðar. Eingöngu síðasta
búsetutímabil stöðvarinnar var grafið upp að sinni þótt uppgraftrargögnin
bendi til eldra búsetuskeiðs. Til staðfestingar eldri búsetu þyrfti að fjarlægja
byggingarnar en þar sem staðurinn er einstakur í íslensku samhengi og enn
sem komið er hefur enginn annar slíkur staður verið grafinn upp á landinu var
ákveðið að hreyfa ekki við byggingunum sjálfum. Mikilvægt er að varðveita
hvalveiðistöðina á Strákatanga fyrir komandi kynslóðir þar sem staðurinn
hefur alla burði til að verða mikilvægur sögu- og ferðamannastaður.
Samkvæmt íslenskum rituðum heimildum birtast erlendir hvalveiðimenn við
Ísland á árunum 1608–1610. Í upphafi virðast það einna helst vera Baskar frá
Norður-Spáni og Suður-Frakklandi sem sækja á Íslandsmið en þegar líður á
öldina er minnst á aðrar þjóðir og þá sérstaklega Hollendinga og Englendinga.
Fornleifarannsóknin sýndi að á Strákatanga eru tvö búsetuskeið. Á því eldra var
grjóthlaðni lýsisbræðsluofninn utar á tanganum byggður og sömuleiðis eldstæðið
inni í íveruhúsinu. Einnig er líklegt að í upphafi hafi hvalveiðimennirnir hafst
við í tjöldum og að uppkastið í kringum flestar byggingarnar sé leifar þeirra
tjaldbúða. Þetta bendir því til þess að þeir sem fyrstir hófu hvalveiðar frá
Strákatanga hafi reist sér tjaldbúðir og byggt bræðsluofna úr grjóti en ekki
múrsteinum og síðar hafi hvalveiðistöðin þróast og varanlegri byggingar og
bræðsluofn úr múrsteinum verið byggður. Grjóthlaðna bræðsluofninum svipar
mjög til þeirra ofna sem Baskar byggðu í Red Bay í Kanada á árunum 1550–
1600 en stóri múrsteinsofninn er eins og þeir ofnar sem hvalveiðimenn byggðu á
Spitzbergen og í Norður-Noregi á 17. öld. Því má álykta að í upphafi hafi Baskar
frá Norður-Spáni og Suður-Frakklandi byggt hvalveiðistöðina á Strákatanga en