Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 242

Þegar verið var að setja upp myntsýningu Seðlabankans fyrir allnokkrum árum
vaknaði sú hugmynd að tileinka einn sýningarkassa erlendum myntum fyrri
tíma sem vitað er til samkvæmt heimildum að hafi verið notaðar hérlendis um
lengri eða skemmri tíma.
Löngum voru peningar lítið hafðir um hönd hér á landi, bæði sökum þess
að verslun var langmest í formi vöruskipta og verslunarstaðir fáir. Einangrun
og strjálbýli höfðu einnig mikil áhrif. Það er ekki þar með sagt að Íslendingar
hafi ekki þekkt til peninga, átt þá og notað, en allt mjög takmarkað þó. Í
rituðum heimildum þekkjast fjölmörg heiti mynta sem öll benda til þess að
kunnugleikinn hafi verið nokkru meiri en oft er haldið fram. Nefna má Jacobi
gullstykki, gull rósanóblur og dali af ýmsum gerðum svo að eitthvað sé nefnt.1
Eitt þessara heita sem hefur vafist fyrir mörgum er einfætlingur.
Víða var leitað heimilda í því skyni að varpa ljósi á einfætlinga.
Í Einokunarverzlun Dana á Íslandi eftir Jón J. Aðils er nefnt bréf Skúla
Magnússonar frá árinu 1785 þar sem fjallað er um hinar ýmsu gerðir peninga
sem hér þekktust eða voru í notkun. Í neðanmálsgrein skrifar Jón Aðils: „
… Skúli fógeti telur hollenzka einfætlinga með útlenzkum myntum hér á
landi“ (bls. 413). Jón Aðils vitnar þar líka til þess að í eldri dönsku sé til orðið
enbener. Þetta var nóg til að vekja forvitni mína á því, um hvaða pening væri
að ræða. Fyrsta verk var að f letta í útgáfu Árnastofnunar í Kaupmannahöfn,
Bibliotheca Arnamagnæana, því að í V. bindi er orðrétt útgáfa af bréfi því sem
Skúli Magnússon skrifaði 1785/6 og birtist undir heitinu „Forsøg til en kort
Beskrivelse af Island“.
Í greinargerð sinni undir § 39 Penge skrifar Skúli um ýmis heiti peninga
ANTON HOLT
EINFÆTLINGUR