Skáldskaparmál - 01.01.1990, Qupperneq 34

32
Örnólfur Thorsson
ljósar villur með hefðbundnum hætti en stundum eru breytingar hans um-
deilanlegar og byggja á bókmenntalegri túlkun. Um það má taka lítið dæmi. I
16. kafla sögunnar er fræg ræða Ófeigs bragðakarls yfir þeim bandamönnum
þar sem hann dregur þá sundur og saman í háði. I klausu um Járnskeggja segir
hann:
[M] þar sitr þu Jarnskeggi ok skortir þik eigi metnat til at gera vm malit. ok eigi
mundi þer illa þikia þo at vndir þik kemi þetta mal ok sua var metnaðr þinn mikill at
þu lez bera merki firir þer a Voðlaþingi sem firir konungum. en þo skalltu eigi
konungr ifirþessu mali vera ok kys ek þik fra.
(Bandamanna saga 1956-76, 59-60)
[K] þar sítr þu IarN skeggi þar er mer sagt at þu leter bera merki firer þer nordr a
Uaudla þingi sem firer konungum nu skil ek eigi huarr koma mun metnadiþÍNum ef
þu hefir af þesu uirdÍNg ok kys ek þik fra ok uerd ek firer þÍNum hlut at sía at eigi
geysiz þu ór uirdínguNÍ
(Bandamanna saga 1956-76, 59-60)
I lestrarútgáfunni frá 1981 er þessi klausa svona:
Þar sitr þú, Járnskeggi, ok skortir þik eigi metnað til að gera um málit, ok eigi myndi
þér illa þykkja þó at undir þik kæmi þetta mál. Ok svá var metnaðr þinn mikill at þú
lézk bera merki fyrir þér á Vöðlaþingi sem fyrir konungum. Nú skil ek eigi hvar
koma mun metnaði þínum ef þú hefir af þessu virðing ok kýs ek þik frá.
(Bandamanna saga 1981, 28-29)
í textunum þremur hef ég auðkennt þá klausu sem máli skiptir með skáletri. í
neðanmálsgrein við textann í útgáfunni frá 1981 segist Mageroy fella setninguna
úr K-texta inn í M-textann vegna þess að þar sé lögð áhersla á metnað sem
skapgerðareinkenni Járnskeggja á meðan samsvarandi setning í M-texta virðist
endurómur af lýsingu á Skegg-Brodda sem fylgir í kjölfarið.10 Hvað sem þeirri
túlkun líður hljóta leiðréttingar sem þessar á óbrengluðum aðaltexta að orka
tvímælis.
Sverrir Tómasson skrifaði grein um Bandamanna sögu fyrir þrettán árum og
velti þar fyrir sér í hve ríkum mæli hún og aðrar íslendinga sögur hefðu verið
samtímabókmenntir á 14. og 15. öld; að hvaða marki textinn var lagaður að
þeim veruleik sem áheyrendur og lesendur þekktu. Hann telur að K-gerð
sögunnar sé umskrifuð: „Við vitum ekki hvort skrifari handritsins hefur sjálfur
breytt textanum eða hvort einhver annar hefur sagt fyrir hve rita skyldi. En
allmargar breytingar K-gerðar sýna að hún er ætluð öðrum áheyrendahóp en
M-gerðin.“ (1977, 111). Sverrir tekur síðan fáein dæmi af tilvísunum til laga-
ákvæða og annarra þátta úr umhverfi áheyrenda/lesenda og segir svo:
Þessar textabreytingar sýna að sá sem hefur skrifað K-gerðina hefur einfaldlega reynt