Skáldskaparmál - 01.01.1990, Blaðsíða 82

80
Úlfar Bragason
Snorra Þorvaldssonar úr Vatnsfirði í íslendinga sögu Sturlu Þórðarsonar (71.,
77., 84.-85. kafla) en þær eru margar. I báðum tilvikum hafa þeir sem teknir eru
af lífi áður gert aðför að aftökumönnunum en ekki haft erindi sem erfiði. I þau
skipti eru menn eggjaðir til umsvifalausrar eftirfarar á eftir árásarmönnunum en
kona letur hennar. Komið er á griðum milli deiluaðila. Nú fara upphaflegu
árásarmennirnir um hérað óvina sinna fáliðaðir enda trúa þeir griðum og hlusta
hvorki á aðvörunarorð né illa drauma. Utliti þeirra er lýst nákvæmlega áður en
þeir eru gripnir. Eftir það er þeim enginn kostur gefinn lífs heldur drepnir.
Banamennirnir eru þvingaður til verksins í bæði skiptin. Þreifað er á sárum
annars bræðranna til að ganga úr skugga um hvort þau séu banasár. Loks er sagt
frá því að búið var um líkin til greftrunar. Þrátt fyrir þessar samsvaranir milli
frásagnanna dregur Heller ekki í efa þekkingu höfundar Svínfellinga sögu á
þeim atburðum sem hann er að segja frá. En hann telur að sagan skeri sig
nokkuð úr öðrum samtíðarsögum bæði hvað varðar afmörkun efnis og
framsetningu og megi rekja það til viðhorfa höfundarins til verks síns. Þau
skýrist með því að sagan sé ung (Heller). Réttara virðist þó að álykta að það sé
ljósara í Svínfellinga sögu en öðrum sögum hvernig höfundurinn lagar efnið í
hendi sér af því hann takmarkar það við ósætti sem kom upp meðal Svínfellinga
og ætlar sér að sýna illar afleiðingar yfirgangs og ákafa.
Eins og Jón Jóhannesson benti á í inngangi sínum að Sturlungu er efni
Svínfellinga sögu afmarkað við deilur milli sona Orms Jónssonar og Ogmundar
Helgasonar í Kirkjubæ, mágs Orms, á árunum 1248-52. Hins vegar er alveg
sleppt að segja frá öðrum átökum sem tengdust þessum deilum (Jón Jóhannes-
son xliii-xliv).
Sagan hefst á því að kynna aðalpersónurnar og ættingja þeirra og þess er
sérstaklega getið að góð vinátta hafi verið með þeim. Þar á eftir er sagt frá gangi
atburða sem í meginatriðum er eins og nú greinir:
Eftir að Ormur goði Jónsson andaðist tók Sæmundur sonur hans við búi á
Svínafelli og goðorði en Ögmundur Helgason varðveitti fé Guðmundar yngri
sonar Orms. Að Ormi látnum fór Ögmundur að halda sér fram um héraðs-
stjórn og kom upp ágreiningur milli hans og Sæmundar. Þeir deildu um
ómagafærslu og tók Sæmundur þess vegna upp fé fyrir vinum Ögmundar. I
framhaldi af því ætlaði Sæmundur að sækja Ögmund til sekta á alþingi en
Brandur ábóti Jónsson, föðurbróðir hans og mágur Ögmundar, bað hann að
hætta við það og gerði Sæmundur svo að sinni.
Sæmundur vingaðist nú við Guðmund bróður sinn og flutti Guðmundur frá
Kirkjubæ til Svínafells. Þar næst gerðist það að Sæmundur safnaði liði og
ætluðu þeir bræður að Ögmundi. En honum barst njósn. Komst hann í kirkju
og síðan undan.
Á alþingi sumarið eftir sótti Sæmundur málið gegn Ögmundi og varð hann
sekur. Reið Sæmundur þá í Kirkjubæ, háði féránsdóm og gerði upptæk óf fjár.
Brandur ábóti kom nú á fullkomnum griðum og tryggðum milli deilu-
aðilanna. Kom Ögmundur í Kirkjubæ og bjó við fé Steinunnar konu sinnar.