Skáldskaparmál - 01.01.1990, Síða 247

Hvorki er eg fjölkunnig né vísindakona ..."
245
En þá er víst kominn tími til að víkja aftur að Sturlungu.
Robert J. Glendinning hefur kannað rækilega drauma og forspár í Islendinga
sögu og fært rök að því að Sturla Þórðarson skipi frá upphafi sögunnar draum-
um og forspám þannig niður að athafnasemi Sturlunga verði þungamiðja
frásagnarinnar; í stað þess að vera sífellt með ættingja sína á sögusviðinu, hefji
Sturla þá upp á annað frásagnarsvið, veiti þannig ákveðnum atburðum sérstætt
yfirbragð en fái þá jafnframt sjálfur einstaklega gott tækifæri til að túlka og
meta söguefnið.18 Röksemdafærsla Glendinnings er í meginatriðum sann-
færandi, reyndar svo að hér verður ekki dregið í efa að í Islendinga sögu séu
draumar öðru fremur höfundarverk. I samræmi við það verður sleppt vanga-
veltum um hverjar hinna sex kvenna sem heyra kveðna eina vísu eða vísubrot í
sýn eða draumi kunna að hafa ort sína vísu sjálfar. Þess í stað langar mig að huga
dálítið að konunum sem birtast mönnum í svefni og vöku, svo og Jóreiðar-
draumum og einkennum þeirra en Glendinning sneiðir hjá umfjöllun um þá
einkum af tvennum sökum. I fyrsta lagi nefnir hann að fræðimenn eins og
Björn M. Ólsen og Pétur Sigurðsson hafi dregið í efa að Sturla hafi skrifað síð-
asta hluta íslendingasögu og þar með talda Jóreiðardrauma. I öðru lagi telur
hann sýnt að Jóreiðardraumar gegni ekki sama hlutverki og aðrir draumar í
sögunni.19
Frásagnir af vísum drauma og sýna í Sturlungu eru mismyndrænar. Stund-
um eru þær nánast ekki nema vísan ein með aðfararorðum sem þessum:
„Þórarin Gilsson dreymdi að kona kvæði þetta ..." (411), stundum eru þær
hins vegar mögnuð kraftbirting í draumi, sbr. frásögnina af Hafliða Höskulds-
syni, bróður Sighvats auðga: „... hann þóttist vera í Fagraskógi og þóttist sjá
upp eftir Hítardal og sá ríða ofan eftir dalnum flokk manna. Kona fór fyrir
liðinu mikil og illileg og hafði dúk í hendi og á rauftrefur niður og blæddi úr.
Annar flokkur fór á mót þeim frá Svarfhóli og mættust út frá Hrauni og börð-
ust þar. Kona þessi brá dúkinum yfir höfuð þeim og er raufin kom á hálsinn þá
kippti hún höfðinu af hverjum þeirra. Hún kvað: Veg eg með dreyrgum dúki,
/ drep eg menn í hyr þenna, / en hlægir mig eigi, / ill vist þar er þeir gista.“
(389-90) Vegna þess hve frásagnirnar eru ólíkar að þessu leyti eru lýsingar á
konunum sem vitja manna mismunandi nákvæmar. Þegar verst gegnir kemur
ekkert fram um einkenni þeirra, hvorki í inngangsorðunum né vísunni sjálfri,
stundum má aðeins af vísunni ráða hver er á ferð, sbr. konuna sem kveður:
„Mun eg brátt fara / berja grjóti / þar er þeir berjast / Björn og Sighvatr./“ (411)
Oftast er þó útliti konunnar í einhverju lýst, t.d. stærð, litarafti og klæðnaði,
stundum einnig svip hennar og viðmóti. Nánast undantekningarlaust kemur
fram að ekki sé hversdagsleg jarðnesk kona á ferð en innbyrðis er söfnuðurinn
þó sundurleitur, t.d. valkyrjur blóðugar sem sitja og róa í gráðið; kona sem
kennir af „þef illan“ (306) og kann því að vera útsendari helvítis; ein sem
„klökkvandi“ (413) kveður og önnur „mikil og þrýstileg, dapurleg og rauðlituð
... í dökkblám kyrtli“ (411) með stokkabelti.
I riti sínu, Skáldkonur fyrri alda, lætur Guðrún P. Helgadóttir að því liggja