Skírnir - 01.09.1988, Qupperneq 10

216
SVAVA JAKOBSDÓTTIR
SKÍRNIR
brást hann í arnarham og flaug sem ákafast burt með skáldamjöð-
inn og Suttungur flaug eftir honum, líka í arnarham.3
Flestir fræðimenn og ritskýrendur Hávamála virðast í litlum
vafa um að frásögn Snorra sé nokkuð traust heimild um samskipti
Gunnlaðar og Oðins, og því megi saekja til hans nánari skýringar á
torræðum atriðum Hávamála.
Afdráttarlaus í þessum efnum er David A. H. Evans er hann seg-
ir í enskri útgáfu sinni af Hávamálum: „Gunnlöð kemur hvergi
fyrir í norrænni goðafræði nema sem dóttir Suttungs jötuns sem
hafði fengið hinn dýra skáldamjöð hjá dvergunum Fjalari og Gal-
ari; Óðinn komst yfir mjöðinn með því að tæla hana til ásta við sig.
Sagan er sögð í erindum 104-110 hér á eftir og í Snorra-Eddu.“4
Fullyrðing Evans um að erindi 104-110 skýri frá því að Oðinn
hafi náð miðinum með því að draga Gunnlöðu á tálar, enda þótt þar
sé í raun ekki staf um það að finna, er furðu lífseig. Virðast flestir
fræðimenn grípa til þessarar fullyrðingar hvenær sem skáldamjöð-
inn ber á góma líkt og þetta væri óvefengjanleg staðreynd og er þó
hvorug frásögnin fullkönnuð. Það virðist jafnvel orðin venja að
tala um rán mjaðarins sem eitt af ástarævintýrum Óðins.
Þær tilgátur sem settar hafa verið fram um að frásögn Hávamála
sé sjálfstæð gerð goðsögunnar um skáldamjöðinn virðast hafa end-
að í blindgötu. Rúm öld er síðan M. B. Richert setti fram þá skoðun
að frásögn Hávamála skýrði frá brúðkaupi Gunnlaðar og Oðins.5
Ekki virðast fræðimenn almennt hafa fallist á þá skoðun, enda setti
Richert „brúðkaup“ þetta ekki í trúarlegt eða goðfræðilegt sam-
hengi. Ljóst er að „hefðbundið“ brúðkaup er þetta ekki. Þá virðist
skoðun de Vries um fornlegt yfirbragð formsins á þessum erindum
Hávamála hafa hlotið lítinn sem engan hljómgrunn. Hann telur og
að galdralagið bendi til þess að skáldið hafi viljað ná fram þeim blæ
alvöru og hátíðleika sem einkenni helgihald.6
Ljóst er að umrædd erindi Hávamála verður að skoða ein og sér
og hafna aðstoð Snorra Sturlusonar. Virðist mér þau munu sein-
skýrð ef gagnrýnislaust er gripið til Snorra til útskýringar og jafn-
vel lesið inn í textann á grundvelli yngra rits. Kann að vera að mörg
atriði Hávamála þyki torræð einvörðungu vegna þess að reynt er
að sveigja þau undir ákveðnar hugmyndir sem koma úr annarri átt
og öðrum tíma. Og ef til vill vegna misskilnings.