Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Side 32

aðir. Jón Helgason prófessor benti á (1957:97) að í Elucidariusi er latneska
orðið electus ‘valinn, útvalinn’, í fleirtölu electi, þýtt með góðir menn,
helgir menn, réttlátir, guðs vottar og valdir menn. Að vera valinn var því
ekki bundið því að teljast helgur maður.
Helgir dómar
Þegar talað er um helga dóma í fornu máli er stundum átt við kristni eða
kristinn dóm. Þannig er dæmið í Flateyjarbók (1:425) þar sem stendur:
þeir voru (fair) at med litillæti geingi godfúsliga undir guds bodord ...
hia þui sem hinir voru, at med fullum vvilja gengu i moti ok leitudu
at lemja nidr helgan dom.
Oftar er þó átt við líkamsleifar helgra manna. í Heilagra manna sögum
er komist svo að orði á einum stað (1:548): „at hann flytti helgan dóm sællar
Marie Magdalene eða nockut af hennar limum til þeira i fyrr nefndan stad“
og í Hómilíubókinni er þetta dæmi (1993:54) „Því er kross Drottins vors
öllum helgum dómum helgari, að af honum helgast öll kristnin
I Olafs sögu helga (1945:404) er skemmtilegt dæmi um hvernig sýnt var
fram á helgi konungsins, sem í sögu hans er sagður sannheilagur, með því
að reyna helgan dóm. Þar segir: „En er liðit var frá andláti Ólafs konungs
tólf mánuðr ok fimm nætr, þá var upp tekinn heilagr dómur hans.“ Við upp-
gröftinn var stödd Álfífa móðir Sveins Knútssonar sem tekinn var til kon-
ungs í Noregi. Hún efaðist mjög um helgi Ólafs konungs. Grímkell biskup
skar þá af hári konungs og skeggi það sem menn töldu að hefði vaxið eftir
að konungur féll. Þá sagði Álfífa:
Þá þykki mér hár þat heilagr dómr, ef þat brenn eigi í eldi. ... Síðan
lét byskup taka eld í glóðarkeri ok blezaði ok lagði á reykelsi. Síðan
lagði hann í eldinn hár Ólafs konungs, ok þá er brunnit var reykelsit
allt, þá tók byskup upp hárit ór eldinum, ok var þá hárit óbrunnit.
Annað heilagt
En á ýmsu öðru var helgi en lifandi verum og jarðneskum leifum þeirra.
Víða er talað um helgar bækur, helgar ritningar og heilagt bókmál en með
því er átt við það sem skrifað var fyrir kirkjuna eða á máli kirkjunnar. Þegar
bókin helga er nefnd virðist nær alltaf átt við Biblíuna. En fjöldamargt
annað gat verið heilagt. Ef við lítum einungis á Hómilíubókina er þar minnst
30