Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Side 66

„brevis“ stuttur) varð til sem bænabók, þ.e. einfölduð og stytt tíðagjörð til
einstaklingsnota.
*
Island
Við kristnitökuna á Islandi árið 1000 var latína mál kirkjunnar bæði við
messur og sungna tíðagjörð. Við siðaskiptin þegar móðurmál tók við af latínu
í helgihaldi mótmælenda og klaustur lögðust af guldu tíðabænir þess að vera
svo samvaxnar latínunni sem raun bar vitni. fslendingar voru hins vegar vel á
vegi staddir hvað snerti lestrarkunnáttu og hymninn var þýddur og stundum
prentaður með nótum í bókum Guðbrands Þorlákssonar (1541-1627) Hóla-
biskups og því sunginn á íslensku svo lengi sem tíðir hafa haldist.20
Siðbótarkirkjurnar stóðu fyrir þeirri merku nýsköpun á sviði sálmanotk-
unar að taka að yrkja út af Davíðssálmum. Hér á landi hafa þrír einstak-
lingar ort út af öllum 150 sálmum Saltarans, fyrstur sr. Jón Þorsteinsson
(u.þ.b. 1570-1627), píslarvottur er lét lífið í Tyrkjaráninu,21 því næst sr.
Oddur Oddson á Reynivöllum (1565-1649)22 og loks sr. Valdimar Briem á
Stóra-Núpi (1848-1930). í guðsþjónustum siðbótarkirknanna er það síðan
algengt að sálmar Saltarans séu sungnir af kór eða einsöngvurum.
Sá sem rannsakar sögu hinnar syngjandi kirkju kemst fljótt að því hversu
þýðingarmiklu hlutverki Saltarinn hefur gegnt á þeim vettvangi.
En sjálf tíðagjörðin hefur og haldið velli þó staða hennar sé fjarri því að
vera söm og áður. Innan mótmælendakirkna hefur staða hennar verið sterk-
ust í anglíkönsku kirkjunum.
Tónsetning dr. Róberts Abrahams Ottóssonar (1912-1974) á miðmorg-
untíð dr. Sigurðar Pálssonar 1963 þykir sanna að íslenska falli vel að Greg-
orstóni.23 Þá er ástæða til að minna á að doktorsritgerð Róberts Abrahams
fjallaði um tíðasöng Þorláks biskups Þórhallssonar.24
Eins og Glúmur Gylfason, organisti á Selfossi, hefur bent á er misræmi
í áherslum sálmatóna og íslensks máls sjaldgæft sökum þess að íslenskan er
ekki jafnhlaðin áherslum og aukaáherslum í hljómfalli og mörg önnur
tungumál. Hægt er að leggja mesta áherslu á mismunandi orð í setningu án
þess að merking raskist.25
20 íslenskur tíðasöngur 2002, s. 1.
21 Um sálma sr. Jóns Þorsteinssonar hefur verið skrifuð athyglisverð BA-ritgerð í guðfræði. Sjá Sveinn H.
Guðmarsson 2002.
22 Fræðimenn eru raunar yfirleitt þeirrar skoðunar að sálmar Odds séu ekki ortir af honum sjálfum heldur
einungis þýddir. Sbr. Sveinn Guðmarsson 2002, s. 19.
23 Islenskur tíðasöngur 2002.
24 Sjá Róbert A. Ottósson 1959.
25 íslenskur tíðasöngur 2002, s. 4.
64