Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Page 75

eru birt en í eldri ljóðabókum skáldsins. Einmitt á þessu skeiði hlýtur
Jóhannes að hafa verið sérstaklega upptekinn af forminu og það því orðið
mikilvægara en áður. Má ef til vill segja að í Sjödœgru gjaldi Jóhannes ljóð-
listinni það sem henni bar en ýmsum þótti hann hafa vanrækt á því skeiði er
hann gekk lengst í að ástunda þjóðfélagslega nytjalist.10 Víða í Sjödœgru má
að minnsta kosti líta svo á að Jóhannes ástundi eins konar „áslátt á undirvit-
undina“ og „skapandi leik“ svo vísað sé til orða hans sjálfs um eðli og hlut-
verk skáldskapar.* 11 Þetta gerir alla túlkun á ljóðum Jóhannesar í Sjödœgru
út frá því þrönga sjónarhomi sem hér verður viðhaft æði torvelda.
Er inntaksgreining ljóða réttlætanleg?
Deildar meiningar eru um gildi og aðferðir ljóðatúlkunar. Telja sumir að
ljóð eigi einvörðungu að skynja og að lesandinn fái mest út úr lestri ljóðs
með því að skilja það út frá eigin tilfínningum og öðrum persónubundnum
forsendum. Verst þykir túlkunin aftur á móti þegar hún beinist einvörðungu
að leit að ákveðnum fyrirfram skilgreindum fyrirbærum í ljóðum og túlk-
andi telur sig hafa skilið ljóðið til fulls þegar þessi fyrirbæri hafa verið ein-
angruð, flokkuð og e.t.v. skeytt saman í heildarmynd.12 Það að skilja ljóð og
annan ljóðrænan texta getur með öðrum orðum ekki verið í því fólgið að
draga fram sérstök einkenni, boðskap eða hugmyndafræðilegan kjarna.13
Gagnrýni af þessu tagi kann að eiga við viðfangsefni þessarar greinar.
Tvennt skal þó nefnt aðferðinni til vamar. Annað er það að við túlkun ljóða
er oft greint á milli þriggja sniða þeirra: Málsniðs, mynd- og/eða táknsniðs
og loks efnissniðs.14 Við þessa þrískiptingu má svo auðvitað bæta formsnið-
inu. Hér verður áhersla lögð á efnissniðið sem felur í sér það sem ljóðið
fjallar um, efni þess (þema), inntak eða boðskap.15 Það getur verið fullkom-
lega eðlilegt að fást við þetta sjónarhorn án þess að hinum sé gert jafnhátt
undir höfði. Hins vegar verður þá þess að gæta að ljóðið hefur ekki verið
túlkað til fulls og er það síðara atriðið í málsvörn minni. Hér er ekki gerð
tilraun til túlka Sjödœgru eða ljóð hennar niður í kjölinn og sú áhætta þar
með tekin að oftúlka einstök atriði. í raun má spyrja hvenær ljóð hafi verið
túlkað til hlítar.
10 Kristinn E. Andrésson 1949: 138. Sjá Hjalti Hugason 2004: 97.
11 Jóhannes úr Kötlum 1965: 7.
12 Hedlund 2000: 27.
13 Hedlund 2000: 42.
14 Hedlund 2000: 81. Helst má segja að skáldið víki frá hefðbundinni tjáningu í þessu efni er það lýsir
opinberun Krists í sínu eigin líft og segir „þá birtist hann sem stjama í austri og sýnir sig/á sálar minnar
glugga". Jóhannes úr Kötlum 1976: 23.
15 Hedlund 2000: 81-82.
73