Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Síða 87

muni Kristur birtast sem almáttugur dómari og „dómstól í skýjum setj[a]“
sinn.60 Er hér um kjarna kristinnar „eskatólógíu “ í hefðbundinni, goðsagna-
legri (mytólógískri) mynd að ræða sem kemur hvað best fram í Opinberunar-
bók Jóhannesar. í ljóðinu er sjónarhornið þó allt tímanlegra og veraldlegra
þar sem ekki er gefið í skyn að um endalok þessa heims verði að ræða
heldur miklu fremur að sannleikurinn um mennskuna og skyldur mannsins
í heiminum muni renna upp fyrir einstaklingnum en það samræmist útlegg-
ingum margra nútímaguðfræðinga á „eskatólógíunni". Væri því e.t.v ekki úr
vegi að skoða ljóðið sem „Opinberunarbók Jóhannesar úr Kötlum“!
En hver er sá Jesús sem er besti bróðirinn en mun jafnframt eitt sinn
mæta okkur sem frummynd mennskunnar? I þessu lokaerindi kemur Jesús
fyrst og fremst fram sem maður, manneðli hans er í forgrunni, hann er í raun
sjálft manneðlið. Hér er holdtekning Guðs í Jesú Kristi því ekki inni í mynd-
inni sem kemur heim og saman við það að Jesús er aldrei nefndur Kristur í
ljóðinu. Það liggur líka milli hluta hvort sú María sem hann er kenndur við
er María guðsmóðir sem Jóhannesi er svo hugleikin í Sjödægru eða bara
María kærastan hans Jósefs.
Jóhannes úr Kötlum var mikill húmanisti í þeirri merkingu að hann trúði
á manninn og möguleika hans til góðs. Þessa trú játaði hann í fjölda lof-
söngva sem hann kvað um ýmis mikilmenni sögunnar en þó einnig óþekkta
alþýðumenn. Þótti hann stundum fara offari í fyrrnefndu ljóðunum ekki síst
þegar goðin féllu af stalli sínum. Þekktasta dæmið í þessu lofsöngvasafni er
lofgjörðin um Jósef Stalín.61 Einn slíkan lofsöng er einmitt að finna í
Sjödœgru, ljóðið Kveðja til Kína. Jóhannes kvað sér það hins vegar nauð-
syn að tengja lofgjörð sína um mennskuna við ákveðna einstaklinga þótt
slíkt hefði hættu í för með sér. í fyrri athugun minni á ljóðum Jóhannesar
komst ég að þeirri niðurstöðu að í Kristi - í þessu tilviki Jesú Maríusyni -
hafí Jóhannes fundið hinn fullkomna persónugerving mennskunnar eða
frummynd (erkitypu) mannsins og/eða sjálfsins samkvæmt kenningum
djúpsálarfræðingsins C. G. Jungs.62 Hér skal sú túlkun áréttuð. Því má líta á
ljóðið Jesús Maríuson sem einn af mörgum lofsöngvum Jóhannesar um
mennskuna en það skipar þá sérstöðu í þeim flokki vegna hinna trúarlegu
tenginga sinna. Kann þessi túlkun að skýra hvers vegna Jóhannes kaus að
tala um það líf sem enginn getur drepið og afturgöngu Jesú fremur en dauða
hans og upprisu sem hefði fjarlægt hann mennskunni og staðsett hann á
hinu guðlega plani.
60 Passíusálmar 27. 11.
61 Jóhannes úr Kötlum 1974: 52-59
62 Hjalti Hugason 2004: 85-86.
85