Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Page 109
Gunnar F. Guðmundsson
Kirkjujarðir í eigu hvers?
1. Inngangur
Snemma árs 2005 var samþykkt samhljóða á Alþingi að heimila stjórn
Utanverðunesslegats í sveitarfélaginu Skagafirði að selja ábúanda kristfjár-
jarðarinnar Utanverðuness þá jörð til eignar. Við umræður var vakin athygli
á því að réttur eigandi jarðarinnar kynni að vera enginn annar en Jesús
Kristur. Hins vegar vafðist nokkuð fyrir þingmönnum hvernig unnt yrði að
fá honum greiðslurnar í hendur nema hvað minnt var á það fyrirheit hans að
í fyllingu tímans mundi hann snúa aftur hingað til hjarðar sinnar og þá vænt-
anlega hirða arð af eignum sínum hér á jörðu.1 Þessar umræður leiða hug-
ann að því að enn eru ekki öll kurl komin til grafar hvað varðar eignarrétt á
kirkjujörðum.
Hinn 1. janúar 1998 öðluðust gildi lög „um stöðu, stjórn og starfshætti
þjóðkirkjunnar" (nr. 78/26. maí 1997). í 62. gr. laganna segir orðrétt:
Kirkjujarðir og aðrar kirkjueignir sem þeim fylgja, að frátöldum prests-
setrum og því sem þeim fylgir, eru eign íslenska ríkisins. Andvirði seldra
jarða rennur í ríkissjóð.
Greiðslur til Kristnisjóðs vegna seldra kirkjujarða falla niður. Þó skal rfkis-
sjóður greiða árlega, næstu átta ár, upphæð er svarar til fastra árslauna eins
sóknarprests.2
Með þessum lögum var reynt að leiða til lykta langvarandi ágreining
milli ríkis og þjóðkirkjunnar um eignarrétt á kirkjum landsins, jörðum
þeirra og hlunnindum. Það tókst ekki að öllu leyti, eins og sjá má, því að
enn var eftir að ráða fram úr eignarréttarstöðu prestssetursjarða. Þetta
ákvæði laganna byggðist á samkomulagi sem íslenska ríkið og þjóðkirkjan
gerðu með sér 10. janúar 1997 um kirkjujarðir og launagreiðslur presta og
1 Pétur H. Blöndal í umræðum á Alþingi (Morgunblaðið 11. mars 2005, s. 15). Sbr. Matteusarguðspjall
16.28.
2 Stjómartíðindi 1997. A-deild. Reykjavík 1998, s. 252. Lagafrumvarpið ásamt athugasemdum er í Alþing-
istíðindum 1996-97. A. 4, s. 2971-2998.
107