Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1984, Qupperneq 81

múlaþing
79
nesinu. Aðrir ábúendur tóku þá við en alls varð búsetan 25 ár samfelld.
Síðustu ábúendur voru 17 ár í Valskógsnesi en fluttu vorið 1875 í
Smiðjunes og byggðu þar upp. Valskógsnes er austan Jökulár og
nokkru nær byggð en Eskifell.
3. Smiðjunes byggðist upp við flutning hjónanna Rafnkels Benedikts-
sonar og Guðrúnar Jónsdóttur frá Valskógsnesi árið 1875 og var þar
búið til 1880. Síðan var býlið í eyði í 6 ár. Árið 1886 fluttu þangað hjónin
Einar Jónsson og Steinunn Jónsdóttir og fluttu að Brekku í Lóni árið
1892 og þar með hófst byggð þar að nýju en Smiðjunes fór í eyði.
4. Grund í Víðidal, sem þessi samantekt er aðallega gerð um. Þar hófst
byggð árið 1835, fyrst af öllum býlum í Stafafellsfjöllum, stóð þá til 1838
eða 1840. Árið 1847 hófst byggð þar að nýju en endaði með ósköpum
strax næsta vetur. Síðan hófst byggð þar enn á ný árið 1883 og stóð í 14
ar með mikilli prýði. Var það að þakka afburða röskleik ábúendanna,
sem háðu þar baráttu af hetjuskap og íþrótt, þrátt fyrir fádæma erfiða
aðflutninga og fjárgeymslu. Verður nú rakin saga þessarar byggðar eftir
þeim heimildum sem fyrir liggja.
Búseta í Víðidal
Engar minjar munu benda til þess að byggð hafi verið í Víðidal í Lóns-
oræfum á fyrri öldum og engar frásagnir, annálar eða skjöl sanna að svo
hafi verið. En sumarfegurð dalsins og gróðurinn þar hafa hrifið svo hug
þeirra fáu, sem þangað lögðu leið sína í fjárleitum, að ímyndunaraflið
fékk byr undir báða vængi í spurn um búsetu í dalnum, eða a.m.k.
möguleika fólks á að setjast þar að. Sjálfsagt hafa einhverjar grunsemd-
lr °g sagnir gengið milli manna um að útilegumenn kunni að hafa dval-
ist í Víðidal um lengri eða skemmri tíma.Ein af þessum sögnum hefur
verið bókfest og var fyrst prentuð í blaðinu Austra, sem út var gefið á
Seyðisfirði en söguritari var Sigfús Sigfússon á Skjögrastöðum í Skóg-
um á Héraði. Síðar birti Þorsteinn M. Jónsson söguna í Grímu hinni
uýju, 3. bindi bls. 59 - 67. Þessi saga segir frá tveim systkinum í Víði-
vallagerði í Fljótsdal. Áttu þau að hafa flúið í dalinn til að forðast
refsiaðgerðir Stóradóms, vegna þess að þau hafí átt barn saman. Þetta
a að hafa gerst á 17. öld, þegar refsað var fyrir sifjaspell svo náinna
skyldmenna með lífláti. Nú vildi svo til að prestarnir á Valþjófsstað og á
Hofi í Álftafirði voru báðir mestu góðmenni og gerðu samkomulag sín á