Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1984, Page 139

múlaþing
137
mjólkurmissinn. Lömbunum var alltaf stíað nokkurn tíma áður en þeim
var sleppt, til að kenna þeim að bíta. Þá voru ærnar mjólkaðar snemma
morguns, áður en lömbunum var hleypt til þeirra. Þá voru þær ekki
mjólkaðar mikið og aldrei svo að rjóminn væri tekinn. Fengu lömbin þá
besta kostinn úr ánni en þó ekki alveg fylli sína og urðu því fyrri til að
grípa í jörð. Yfirleitt var reynt að færa frá eins snemma og kostur var til
þess að fá skyr, ost og smjör sem fyrst. Gamla fólkinu fannst alltaf lítið
til kúamjólkur koma og kallaði hana jafnvel glætu.
Mikið var að gera um stekkjartímann. Farið var á stekkinn kl. fimm
til hálfsex að morgni. Tíma þurfti til að smala ánum og síðan til að
mjalta þær. Mest var þó að gera á fráfærnadaginn. Þá var farið snemma
á fætur, ánum smalað og þær mjaltaðar og fóru venjulega þrír með þær
á haga þann dag. Þeir sem heima voru, heftu lömbin með ullarhöftum
en síðan var þeim hleypt út. Varð þá hávær og margraddaður kliður og
ókyrrð. Lömbin voru setin heima nokkra daga eftir fráfærur. Var talið
að þá yrðu þau samrýmdari og heimtust betur að hausti. Þau voru
aldrei rekin á fjall með óðnum. Eftir fráfærur færðist aftur kyrrð og ró
yfir heimilislífið en smalinn varð að vera tilbúinn að fara í yfirsetuna
klukkan átta hvern einasta morgun og sitja yfir til klukkan átta að
kvöldi. Þá átti að vera búið að kvía ærnar og þar voru þær til fjögur eða
hálffimm að morgni. Þannig gekk fram á 17. viku sumars að farið var að
láta þær liggja úti og smalað að morgni. Um þriðju haustgöngu var hætt
að mjólka þær nema einu sinni á dag og um Mikjálsmessu (september-
lok) var hætt að mjólka þær.
Seinasta sumarið var tala kvíaánna 65 og átti Sigfús 20, Jón 40 og svo
lánaði Bjarni 5 ær gegn fóðrun þriggja lamba. Þá voru kvíaærnar flestar.
A tveimur stöðum í Víðidal þótti best að halda fé til haga vegna
málnytunnar. Annar staðurinn var svonefnd Efri-Kinn milli Morsu og
Sandhóla, hinn Flárnar meðfram Hofsjökli frá Innri-Þverá fyrir ofan
Efstubrúnir út hjá Morsugljúfri þar sem hún kemur undan jöklinum
(Hofsjökli). Þarna voru ærnar þó oftast ókyrrar svo að smalanum gafst
vart tími til að setjast niður við að borða nestisbitann og þarna var
ekkert aðhald nema Hofsjökullinn. Aðalyfirsetusvæðið var Dagmála-
hlíðar, Hvannstóð og Efri-Kinn fyrir utan bæ en fyrir innan bæ var það
svæðið milli Þveránna. Oft voru ærnar óþægar að sögn Helga Einars-
sonar, sumar settu inn undir Hnútu, ef ekki var setið yfir þeim, en
aðrar sóttu út með Morsuhálsi og Efri-Kinn, en þar var sambland af
mýra- og — valllendisgróðri.
Geldfé var alltaf rekið yfir Víðidalsána til þess að það væri ekki með