Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1988, Síða 26

24
MÚLAÞING
við fyrsta frosthúsið á íslandi á Brekku í Mjóafirði og í júní á Brimnesi
við Seyðisfjörð. Afli jókst nú mjög, því nú var hægt að geyma síld í
beitu. Svo ört breiddist frystitæknin út að ári síðar voru frosthúsin
orðin 8 á Austurlandi en auk þess voru þá byggð hús víðar um land
t. d. í Eyjafirði. Jóhannes Nordal byggði fyrsta íshúsið í Reykjavík
1895 og kom það í gagnið litlu síðar en frosthúsið á Mjóafirði. Síðast
átti ísak hlut að frosthúsbyggingu á Þönglabakka í Fjörðum en þangað
fluttist hann 1905. En hann drukknaði þar árið eftir og er legsteinn
hans þar í kirkjugarðinum gerður úr hvítum marmara. ísak fæddist að
Rima í Mjóafirði árið 1842.
En Héraðsmenn tóku þátt í fleiri veiðifélögum um þessar mundir
og eru dagbækur Sæbjarnar Egilssonar hér sem annars staðar merkasta
heimildin. í yfirliti ársins 1882 segir Sæbjörn: „Norskt-íslenskt síldveiði-
félag var stofnað í vor í Mjóafirði og voru í því nokkrir Héraðsmenn.“
Ekki tilgreinir Sæbjörn, hverjir þetta voru en manni býður í grun að
Þorvarður Kjerúlf og Páll Vigfússon hafi lagt í „púkkið“, þótt ekki
verði það sannað. Þann 19. febrúar 1883 segir í dagbókinni: „Skóga-
menn eru að stofna fiskveiðifélag.“ Ein sérstæðasta tilvitnunin í öllum
dagbókum Sæbjarnar er skrifuð 15. mars: „fór égásíldaveiðafélagsfund
í Brekkugerði.“ Og þann 26. mars stendur: „ég skrifaði mig fyrir 2
hlutum í Hornes síldarfélagi. Magnús Magnússon hefir verið að starfa
að því og hefir safnað í Fellum og Fljótsdal 27 aktíum, hverri á 500
kr.“ I yfirliti ársins 1884 segir svo: „Skógamenn hafa stofnað fiskifélag
á Hellisfirði og Vallamenn á Vattarnestanga. Ekki hafa þau borgað
sig í sumar.“ Ekki nefnir Sæbjörn neitt um þessa tilraun til bjargræðis
fyrr en næst í yfirliti ársins 1885. Þá segir hann: „Félög Skógamanna
í Hellisfirði og Vallamanna á Vattarnestanga hafa bæði liðið mikið
fjártjón þetta ár og vant er að sjá að þau geti haldist framvegis.“ Það
síðasta sem til er um þennan félagsskap má finna í yfirliti ársins 1886.
Þá segir Sæbjörn: „Félag Skógamanna fór um koll - með 900 kr. tjóni.
Félag Vallamanna á Vattarnestanga farið með mörg hundruð króna
skaða. Stjórnleysi og óþörf eyðsla veldur tjóninu. Verð á fiski í ár:
fiskur frá 121/2 eyri pundið til 8 aura á ýsunni - afarlágt verð. Lýsi á
mjög lágu verði, helmingi minna en fyrir 30 árum.“
Ekki greinir Sæbjörn frá fleiri tilraunum Héraðsmanna í þessa átt,
enda var ekki ástæða til bjartsýni eftir þá útreið sem fiskifélög Valla-
og Skógamanna fengu. En á þeim árum var líka sauðasalan í besta
gengi, eins og að er vikið í kaflanum um pöntunarfélagið.