Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1988, Síða 218

216
MÚLAÞING
þeim blöðum, sem annars standa á
völtum fæti, er líka nokkur vorkunn
þó þau álíti sig ekki hafa ráð á að segja
sannleikann. Því að vísu verður það
óþakklátt verk og illa metið og með-
tekið af hinum ýmsu andlega úldnu
velunnurum og samdauningum Páls,
þegar einarður vinur guðs og góðs sið-
ferðis stendur fram og kveður upp
harðan áfellisdóm yfir ljóðaútgáfu eins
og þessari, þar sem klámi, guðlasti,
bölbœnum og hroðalegum skammavís-
um öllu ægir saman og gjörir að hrylli-
legu, og sem betur fer sjaldgæfu
skrímsli í íslenskum bókmenntum og
stórum siðspillandi. Ætti að vara alla
óspillta menn við að lesa allt það klám
og níð er víða finnst í syrpu þessari.
Já, þetta er óþakklátt verk, og þegar
eg tek það að mér þá ætla eg ekki að
gjöra mig betri en eg er. Eg hefði látið
Pál og kveðskap hans liggja á milli
hluta hefði eg ekki átt að svara fyrir
dáinn frænda minn náskyldan, hvers
minning og mannorð svívirðilega er
meitt af téðu níðskáldi í hinu nýút-
gefna ljóðasafni. Pví þó að Jón sál.
frændi, sem Páll og nokkrir óhlutvand-
ir menn kölluðu Rauða-Jón, væri ekki
mikill fyrir manni að sjá eða háttsettur
höfðingi í lífinu, þá var hann ráðvand-
ur meinleysismaður og vel þenkjandi.
Verður hvorugt þetta sagt um Pál, sem
hefur tekið sér það dómsvald að vista
sál Jóns heitins í helvíti og hæðast að
því að hann drukknaði að slysförum.
Þykir Páli ekki nóg að hafa kastað
þessum ósóma af munni fram, heldur
vill líka slá honum föstum á prenti. Og
líklegast eru þessar óþokkasögur einu
laun níðskáldsins fyrir það að Jón sótti
stundum að sögn brennivín á kútinn
þegar dánumaðurinn var að kveljast í
sínum alkunna, óslökkvandi brenni-
vínsþorsta. Annars ætla eg að launa
Páli hér fyrir Jón sál. með því að fletta
lítið eitt ofan af honum sauðargærunni
frammi fyrir öllum landslýð, utan
Austfirðingafjórðungs. Innan þess
landshluta þarf þess ekki með, þar
þekkja hann allir eins og hann er.
Það er sannast að segja að Páll mun
alla daga hafa verið miður vel þokkað-
ur af mörgum héraðsbúum sínum, því
að æðsta ánægja hans í lífinu - næst
því að drekka brennivín - mun margur
mega ætla að hafi eigi allsjaldan verið
sú að henda á lofti og útbreiða slúður-
sögur um náungann og yrkja hæðnis-
og níðvísur um fólk, oftast sér betri
og vandaðri menn. Er rétt að segja
ótrúlegt að honum skuli hafa haldist
slíkt uppi refsingarlítið, en „mör-
landanum“ hefur löngum verið brugð-
ið um seinlæti. En ef annars nokkuð
gæti dálítið afsakað slíkt háttalag Páls,
þá er það helst það að honum séu þessi
ósköp rétt ósjálfráð. Og sýnist það að
hann jafnvel yrkir slíkar vísur um
náfrændur sína benda til þess.
Páli er einkennilega tamt að
hneyksla. T. d. þar sem hann vill yrkja
fagurt, eins um konu sína, þá kemst
hann ómögulega frá því en að guðlasta
um leið. Vill heldur vera hjá konunni
en guði sjálfum. Þetta hlýtur að stór-
hneyksla þá sem óttast og elska guð.
Annars kemur fram í vísum um Ragn-
hildi alveg sama ofurástin eins og lýst
er í vísunni, er margir á Héraði munu
kunna:
Ástríður sat úti og Páll
hvorugt mátti af öðru líta.
Og ósköp er þreytandi aflestrar allur
þessi vaðall um fegurð konu hans,