Þjóðmál - 01.09.2009, Blaðsíða 92

90 Þjóðmál HAUST 2009
fót væri að ræða . Reyndar er Krugman sér-
kennilega viss um að ekkert stríð verði á
næstunni . Krugman telur að í dag hafi ríki
þrjá valkosti í peningamálum .
1 . „Að viðhalda sjálfstæðri peningastefnu
og láta gengið sveiflast að vild .“
2 . „Að festa verðgildi gengisins og reyna
að sannfæra markaðinn um að það yrði
aldrei fellt .“
3 . „Að viðhalda breytilegu gengi, . . . að
festa gengið en áskilja sér rétt til að breyta
því . . . [en það er] einungis gerlegt með eftir-
liti með fjár magnshreyfingum“ . (Bls . 93 .)
Krugman skrifar: „Þjóðarhagfræðingar
sem marka stefnuna óska sér þrenns fyrir
hag kerfið . Þeir vilja ákvörðunarrétt til
að geta barist gegn efnahagslægðum og
slegið á verðbólgu . Þeir vilja stöðugt gengi
til þess að fyrirtæki standi ekki frammi
fyrir of mikilli óvissu . Og þeir vilja frelsi í
alþjóðaviðskiptum – einkum til að leyfa fólki
að skipta peningum eins og það vill – til að
vera ekki einkageiranum fjötur um fót .“ (Bls .
94 .) Krugman segir ennfremur að sagan sýni
að þjóðir geta ekki fengið allar þrjár ósk irnar
uppfylltar, heldur í mesta lagi tvær .
Í raun sýnir saga síðustu áratuga, svo
ekki verði um villst, að þjóðir geta ekki
bæði rekið sjálfstæða peningastefnu og
haft frjálsa fjármagnsflutninga . Það eru
því ekki þrír valkostir . Hinn fyrsti, „að
hafa ákvörðunarrétt til að geta barist gegn
efnahagslægðum og slegið á verðbólgu“ er
ekki lengur í boði . Við endalok Bretton
Woods, 15 . ágúst 1971, hvarf sá möguleiki
en það virðist ekki enn orðið Krugman og
raunar flestum hagfræðingum ljóst . Reyndar
hafði Hayek í grein sinni um peninga frá
1937 farið lið fyrir lið í gegnum það hvað
myndi gerast ef slíkt kerfi yrði reynt, og
lýst því sem nú blasir við heimsbyggðinni .
Peningakerfi landa yrði óstöðugt og myndi
valda gríðarlegum sveiflum sem að lokum
myndi gera útaf við myntir landanna, í
stuttu máli sagt .
Ástæðan fyrir því að fyrsti valkosturinn er
ekki í boði eru frjálsir fjármagnsflutningar,
eins og áður sagði . Nýklassíska hagfræðin,
sú sem var samin á meðan Bretton Woods
kerfið var við lýði frá 1944 til 1971, gerði
ekki ráð fyrir því að einstaklingar og
fyrirtæki gætu valið sér hvaða mynt sem
væri og fært peninga á milli myntsvæða,
nánast milliliðalaust á broti úr sekúndu . Sú
hagfræði gerði ekki ráð fyrir því að innan
við tuttugasti hluti gjaldmiðlaviðskipta ætti
sér uppruna í vöruviðskiptum en nær öll
viðskipti með gjaldmiðla sneru að hreinum
fjármagnsflutningum .
Krugman rekur ekki sérstaklega kosti
sjálfstæðrar peningastefnu en í hnotskurn
er hún eftirfarandi samkvæmt nýklassískri
hagfræði:
1 . Stuðlar að jafnvægi í utanríkisviðskipt-
um með gengisfalli, ef viðskiptajöfnuður er
of neikvæður, eða gengishækkun ef of mik-
ill uppgangur
2 . Unnt er að bregðast við hagsveiflum
inn an lands ins með því að prenta peninga
ef á bjátar
3 . Hægt er að prenta peninga fyrir halla-
rekstri ríkissjóðs, prenta peninga til að reyna
að vera lánveitandi til þrautarvara . Með
fylgir skattheimtan sem leiðir af verðbólgu
og peninga prentun (eina skattheimtan sem
ekki þarf samþykki löggjafans fyrir) .
Allar þessar þrjár ástæður þýða að ef eitt-
hvað breytist til hins verra hjá viðkom andi
landi, þá mun gjaldmiðill viðkom andi
lands falla í verði . Auðvitað munu því
allir hagsýnir menn, bæði innan landsins
og utan, fara fram á áhættuálag fyrir slíkan
gjald miðil . Það áhættuálag verður alltaf
hærra en sem nemur ábata ríkisins að halda
úti gjaldmiðlinum, nema hann sé alþjóðlegt
andlag viðskipta eins og evra og dollar . Í
alþjóð legum viðskiptum er evra andlag í
fjórðungi viðskipta og dollar í helmingi . Það
gerir það að verkum að við skipta kostnaður
þessara mynta er miklum mun lægri en