Orð og tunga - 01.06.1988, Qupperneq 65

Guðrún Kvaran: Séraöfn Orðabókar Háskólans
53

ij J leikur m. 1? r leikur m. (frh.) Loikrinn rrænar, x x sensus est: Lurius
Leikr. masc, gen. Lud'us. x x Cmnes denotat fit violentmer et in collusorem riurus, x x
acíiones a Labore neeessario distinctas, sic in epigr. plebeio: Læ ttu bijda lags
cvæ animus humanus se ipsum solum modo manns kj'nd, leikurinn maa ske sraani. eioi
refocillare seu vires corporis laboribus sls eg öllu i vi.nd, enn 'poott jeg sie fan:
attritas et remissas secum simul qvodan- at laa ta Leikinn, amittere vel oerdere vv-
modo redintegrare gaudet. Cos enim de- toriam in ludo (Snf). at gaanga til leiks
lectationis causa excogitavit mens hu- med manni, cum aligvo ad cclludenrium ac-
mana. Omnes eqvidem illæ vel ad corpus cedere, ut initium Carmin.is Sa.ltatorii,
vel ad animum referri possugt. Nobis aure authore Dominó Joam-e Grimsonio Gjaltaback-
autern hoc loco de Ludis, seu talibus cor- ense: Leyar baa du mig til Leiks eg oeinoi.
poris exercitiis inprinis aoendum est, qvæ enn eg sagai bat sem var, eg kynni eiui at
corporis viribus qvidem peraguntur, eos- qveda bar, þö cansadi eg med beim leinoi.
qve certo modo cotroborant, sed etiam at bkx bregda sier æileik, luclun capessere.
animo haud mediocrem, pro qvalitate sub- vel kxu ludentis exprimere motus.
jectorum et ingeniorum pariunt voluptta- Leikr etiarn l-.aud raro est luriiie
tem. x x Non enim hic sermo est de oau- seu coitus, hinc TOlgo at elga iiarn i lavsa
diis pure spiritualibus, sed oolum de iis, leik, x x leikr autem hic est actio ludenti
qvæ mens humana & sagax sclertia primo ncn ingrata et lusus aliqviri simile habens.
corpori instillavit. Sic l.pigr. Fauli V/id. cc vil i:rnna bi«-r
Troprie et usitate Leikr accipitur pro lijtinn leik,/ lcgdu droos æ hrvorinr.j •'
artificiosa et multis diversisqve modis Brwdurinn sie i ovidnur. krik,/ qvi’.c-læ t
xhiiíí variata corporis agitatione, pre- þógul og hygginn. einginn er annars Mrood-
hensione manuum, certaqve pedum dispositi- lr 1 X X id est nemo ludenti-
one, qvorum qvog scio nomina et Soecies . . alteri ceöit. x x .
hic^iponere haud pigebit. (frh.)

Mynd 2: Sýnishorn af uppskrift Jakobs Benediktssonar úr orðabókarhandriti Jóns Ólafssonar
frá Grunnavík.
Handritið er því mjög óárennilegt og erfitt að Cnna í því það sem leitað er að.2
Jón hefur sett markið liátt þegar hann hóf vinnu við orðabókarverk sitt. Fyrir
bókinni er inngangur og sést þar að Jón hafði í hyggju að hafa framan við hana
m.a. ritgerð um íslensku, tilgreina beygingardæmi og útbúa ritaskrá.
Orðabók Jóns er afar merkilegt rit um málfar 18. aldar eða eins og Jón
Helgason segir:
Hún er merkilegasta og rækilegasta orðabók aldarinnar og hefur ær-
inn fróðleik að geyma um þjóðtrú, menningarsögu og bókmentir. Ef
hún væri komin í boðlegt lag, myndi enginn hika við að kalla hana
eitt helzta afrek í fræðimennsku Islendinga á 18. öld. Þegar þar að
kemur, að samin verður hin mikla orðabók, sem sýni vöxt og viðgang
íslenzkrar tungu öld eftir öld, verður óhjákvæmilegt að nota hana til
vandlegs eftirlits og samanburðar, og má þá vænta þess, að mörg orð
verði þar að Gnna, sem hvergi sje bókfest í eldri ritum, og að oft þurG
til liennar að vísa. (Jón Helgason 1926:121).
2 Að vísu skrifaði Páll Eggert Ólason upp stafina b og d og sérhljóðana og er sú uppskrift
varðveitt í þremur bindum.