Orð og tunga - 01.06.1988, Qupperneq 66

Orð og tunga - 01.06.1988, Qupperneq 66
54 Orð og tunga Fyrir allmörgum árum eignaðist Orðabók Háskólans ljósmyndir af handriti Jóns frá Grunnavík. Dr. Jakob Benediktsson, fyrrverandi forstöðumaður Orða- bókarinnar, vann það þrekvirki að fara yfir allt handritið og skrá orð og orðskýr- ingar á seðla. Því verki lauk hann skömmu áður en hann lét af störfum fyrir aldurs sakir. (Sjá sýnishorn á mynd 2.) Seðlar úr handriti Jóns eru alls um 48.000 en að auki skráði Jakob niður kvæði, vísur, gátur, leiki, tilvísanir í þjóðtrú og tilvitnanir í nafngreinda menn og er það safii geymt sér í kassa. Má því ætla að seðlar úr handriti Jóns séu yfir 50.000. Segja má að efni orðabókarinnar sé nú orðið aðgengilegt að því marki sem stuðst er við stafrófsröð orðanna og reyndist Jón Helgason hafa rétt fyrir sér í því að orðabók Jóns Ólafssonar hefur oft að geyma elsta eða jafnvel eina dæmi Orðabókar Háskólans um einstök orð. 3 Seðlar úr orðabókarhandritum Annað merkt safh í fórum Orðabókarinnar eru seðlar sem fyrstu starfsmenn hennar, Árni Kristjánsson síðar menntaskólakennari og Ásgeir Blöndal Magnús- son skrifuðu upp úr orðabókahandritum í Landsbókasafni. Má ætla að safn þetta, sem í daglegu tali gengur undir nafninu „gulu seðlarnir“ vegna litar á pappírnum, sé nálægt 36.000 seðlar. Alls var skrifað upp úr 48 handritum smáum og stórum. Ekki eru þau öll jafn merkileg að efni, oft aðeins fáein blöð og ekki eru tök á að gera þeim öllum skil hér. Eg mun aðeins nefna fáein þeirra sérstaklega, sum vegna stærðar og notagildis, önnur vegna mállýskuorða sem í þeim eru. Lbs. 99 fol. er með stærri orðabókarhandritum sem skrifað hefur verið upp úr og varðveitt eru í Landsbókasafni. Það er 240 blaðsíður og skrifað á árunum 1780-1790. Það er þó aðeins upphaf orðabókar eftir Hannes biskup Finnsson og nær yfir stafina a-d. Orðaforðinn er bæði úr fornmáli og yngra máli og nokkuð úr talmáli. Lbs. 224 4to er skrifað um 1740 og er að mestu með hendi Jóns biskups Árnasonar. Nær það yfir allt stafrófið, nema h-j, og er 1196 blaðsíður. Orða- forðinn er að mestu algeng orð. Lbs. 220 8vo er íslensk orðabók með latneskum og dönskum skýringum, um 570 blaðsíður. Handritinu fylgja laus blöð og seðlar með hendi Hallgríms Schev- ings kennara við Bessastaðaskóla. I handritinu er höfundar hvergi getið en Hall- grímur hefur greinilega átt það því að auk seðlanna hefur hann skrifað allmargar athugasemdir í handritið sjálft. Vitað er að Hallgrímur byrjaði að safna til orða- bókar skömmu eftir að bók Björns Halldórssonar kom út og átti hún að vera einhvers konar viðbætir við liana. I Lbs. 220 8vo er víða til þeirrar bókar vitn- að og bætt við nýjum merkingum sem vantar hjá Birni. Það er því talið að handritið sé hreinrit eftir seðlum Hallgríms, ef til vill gert að áeggjan Rasmusar Kristjáns Rasks skömmu fyrir 1832 (Jakob Benediktsson 1969:98-100; Finnbogi Guðmundsson 1968:104). Talsvert er um orð úr mæltu máli í handritinu og gerir höfundur sér far um að greina orðin eftir landshlutum.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216
Qupperneq 217
Qupperneq 218
Qupperneq 219
Qupperneq 220
Qupperneq 221
Qupperneq 222
Qupperneq 223
Qupperneq 224
Qupperneq 225
Qupperneq 226
Qupperneq 227
Qupperneq 228
Qupperneq 229
Qupperneq 230
Qupperneq 231
Qupperneq 232
Qupperneq 233
Qupperneq 234
Qupperneq 235
Qupperneq 236
Qupperneq 237
Qupperneq 238
Qupperneq 239
Qupperneq 240
Qupperneq 241
Qupperneq 242
Qupperneq 243
Qupperneq 244
Qupperneq 245
Qupperneq 246
Qupperneq 247
Qupperneq 248
Qupperneq 249
Qupperneq 250
Qupperneq 251
Qupperneq 252

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.