Orð og tunga - 01.06.1988, Page 172

160
Orð og tunga
berja viii
(Suðri. 1885, 83); sl9 Menn munu, ef til vill,
berja því við, að ekki sé það hugsandi, að
sjómenn vorir geti synt neitt í skinnklæðum.
(Suðri. 1886, 134); si9 Því er einatt við barið,
að nautn áfengisdrykkja sje því nær almenn
í öllum londum. (íslGT. VI, 134); si9 Þó að
fjeleysi megi ef til vill við berja, ... þá er
ekki hægt að kenna því um. (TímUpp. 1891,
65); $19 Ivarlinn barði bæði við kunnáttu- og
hugleysi sínu. (FrEgpFylg. I, 94); f20 Því er
barið við, að vér séum svo fátækir, vér getum
ekki farið að dæmi stórþjóðanna í þessu efni.
(Fjallk. 1901, 23-1); f20 Hörmangarar hættu að
láta skip sigla hingað 1745, börðu því við, að
höfnin væri að fyllast af sandi. (Ægir. 1929,
92); f20 Ivuldanum er mest barið við og er
það nokkur ástæða. (Arnf., 109); f20 Barið
væri við peningaleysi og verkfæraleysi. (Bún.
1902, 251); m20 barði [hann] því við, að
heilsa sín myndi ekki þola loftslagsviðbrigðin.
(SagalslO., 310); m20 hinir flokkarnir börðu þá
við tímaþröng vegna kosningaundirbúnings.
(GBenSaga., 158); (Tms. (Skagaf.)).
berja e-m um e—ð: bregða, e-m um akort
á e-u ml9 [hann] taldi á því öll vankvæði,
og barði félaginu og stofnuninni um alla
hæfilegleika til slíks. (Þjóð. 1853, 47).
BERJA SER: ■ 1. slá sig utan (iil að Aj
fá i sig hita) msl8 at beria sier til hita, skýring
semet ipsum calefaciendi causa verberare.
(JÓGrvOb.); sl9 menn þar inni voru að hrista
og stappa af sér snjóinn og berja sér. (Eiról.,
47); si9f20 *Svo brauzt jeg upp í bræði í
norðankóf / að berja mér og stappa niður
fótum. (ÞErlRit. II, 186); m20 gengu [þeir]
um gólf á sandinum og börðu sér til þess
að halda á sér hita. (Blanda. VIII, 299);
m20 Húskarlar þessir báru sig heldur krokulega
og börðu sér mjög, milli þess sem þeir bundu
baggana. (ThFrVer., 462); m20 Hann ber sér og
ekur af kulda, klípur til skiptis stofugriðkuna
og eldabuskuna. (TsjekovMað., 33); „Nokkur þjóðh.
húsráð til þess að hita sér á höndum: að vinda
loppungana, hræra flautir, fara í lúsaham, slá
svensk, berja sér duglega.w (Tms. (Rang.)). Aj
■ 2. „Staðan bein, fótum lyft sitt á hvað í
lárétta stellingu frá mjöðm til hnés, en beygja sj.ý.r;ng
um hnélið með sljóu horni. Meðan staðið er í
berja
vinstri fót er reynt að slá lófum saman undir
hnésbót hægri fótar, skipt um fót og farið eins
að. Ekki var færst úr stað, en hreyfing þess
fótar sem staðið var í hverju sinni þurfti að
vera létt og Qaðrandi, en ekki þunglamaleg.“ Aj
(Tms. (Eyjaf.)). ■ 3. „Standa uppréttur, þjóðh
sveifla höndum eins langt aftur fyrir bak
og unnt er, lófum skellt saman. Sömuleiðis
fram fyrir sig, lófum skellt saman; skarplegar
hreyfmgar, öndun með nefi.“ (Tms. (Eyjaf.)). Aj
■ 4. „Standa uppréttur, berja höndum saman þj^
framan á brjósti í kross, svo langt að lófar sj.ýr;ng
nemi við axlir. Þetta skal gera skarplega og
standa á öndinni meðan lotan varir.“ (Tms.
(Eyjaf.)). ■ 5. kvarta (um bágan hag e. bágt
ástand), kveinka sér ml7 *Ei mun bót að berja J1
sér, / bernskan liefur sinn máta. (HPFlór.
XVI, 6); mi8 Nú hefir hann nokkra stund
gripið til þess ráðs að berja sér aumkunarlega.
(JÞorkÆf. II, 152 (1758)); mi8 Ad beria sier. skýring
Penuriam conqveri, paupertatem exaggerare.
(JÁLbs2244to., 93); si8fi9 *Margir kvarta,
margir raupa, / Margir berja sér. (JHjaltTíð.,
128); fl9 Það eru ekki búmenn, sem ekki kunna málsh.
að berja sér. (GJ., 376); fl9 Þú veizt, að ekki er
aldeilis óhætt að reiða sig á það sem búmenn
segja, því sagt er þeir berji sér öðrum fremur.
(BiskGörð., 9 (1811)).
berja sér í e—ð: berja sér í nestið vera x b|
andarslitrunum, vera að dauða kominn m20 að
loksins væri Ormur gamli á Grjótlæk farinn
að berja sér í nestið. (GDanBolafl. II, 56); Að málv.
berja sér í nestið. Það mun lítið vera notað nú
til dags. Eitt sinn heyrði ég ömmu mína tala
um unga menn, sem komu frá sjóróðrum lieim
til sín upp í Hreppa, og voru þá með hósta.
Sagði þá fólk, að þeir væru farnir að berja sér
í nestið, og skildist mér þá, að átt hafi verið
við hóstann, sem talinn var banvænn enda
dóu þeir úr berklum litlu síðar. (Tms. (Árn.));
(Tms. (Árn., Mýr., Skagaf., S.-Þing.)). málv.
berja sér niður: kvarta, bera sig illa msl8 at jj
beria sier nidr, lamentari, seu præ moestitia ftýgfag
semet ipsum terræ allidere. (JÓGrvOb.);
si8 Eg ber mer nidr, — lamento. (HFLbs99fol., skýring
192).
berja sér um e-ð: ■ 1. kvaria yfir e-u fl7 A JT
medan þeir Ogudlegu eru ad telia sier þessar