Orð og tunga - 01.06.1988, Page 189

Jörgen Pind: Umbrotsforritið TgX
177
svipar til nrof f að því leyti að notuð eru sniðmerki en ekki sniðtákn og
því verður að rita fullum fetum öll fyrirmæli er varða útlit eða gerð ritsins. Svo
dæmi sé tekið má skáletra eitt orð með því að rita
skipun um að f\it skáletra\/} eitt orð
Skipunin \it veldur því að breytt er um letur. Skipunin er böfð innan slaufusviga
og takmarkar það áhrif skipunarinnar við það sem er innan sviganna. Loks er
að geta um hin torræðu tákn \/ sem eru hengd aftan við skáletraða orðið. Þau
valda því að skotið er inn örlitlu aukabili aftan við skáletraða orðið þegar breytt
er úr skáletri í lóðrétt letur. Að öðrum kosti væri bilið milli orðanna of stutt. Af
þessu dæmi sést að TgX er ekki bundið því £ið sniðmerki hefjist í fyrsta dálki og
sé að finna stakt í línu eins og í nroff. Því verður texti skrifaður í TjjjX eðlilegri
en texti í öðrum sambærilegum kerfum. Auk þess er rétt að vekja athygli á
sniðmerkinu \/ sem lætur lítið yfir sér en sýnir þó hve TjjX leggur ofurmikla
áherslu á hin smásmugulegustu atriði prentlistarinnar. Eins og fyrr er sagt setti
Knuth sér það markmið með TeX að gefa hinum listfengustu prenturum ekkert
eftir og er hugað að sérhverju smáatriði til að ná því marki.
Hægt er að líta á TgX sem nokkurs konar forritunarmál fyrir umbrot og
setningu. TgpC hefur innbyggðar nálega 300 skipanir sem varða setningu og
prentun. En auk þess getur notandinn skilgreint sínar eigin skipanir í afar öfl-
ugu fjölvamáli. Með því getur hver og einn lagað TfjjX að eigin þörfum. TgiX-
hugbúnaðurinn er sérstakur að því leyti að notandinn getur nánast skilgreint
alla þætti í TgjX að eigin óskum. Þannig er TgX ekki bundið við eina tákntöflu,
ASCII eða EBCDIC, svo dæmi sé tekið. Hægt er að nota TjrpC við setningu í ólíkum
málum og hægt er að laga umbrot TgX að hinum fjölbreytilegustu kröfum.
Þar sem fátt eitt er byggt inn í TbX er forritið illa nothæft ef ekki koma til
skilgreiningar á helstu þáttum sem varða umbrot og setningu. Þær skilgreiningar
eru varðveittar í svonefndum fjölvasöfnum. Til eru nokkur fjölvasöfn sem notuð
eru með P^jX. Knuth sjálfur hefur gert eitt slíkt sem hann nefnir einfaldlega
PLAIN. Þegar þetta fjölvasafn er notað með TjjX bætast um 600 skipanir við þær
300 sem fyrir eru.1 Þetta fjölvasafn er þó eingöngu miðað við einföld síðusnið.
Leslie Lamport hefur gert sérstakt fjölvasafn sem ber heitið lATgX(Lamport
1986). Með lATgX getur notandinn auðkennt röklegar einingar í ritum sínum en
TgjX sér síðan um að fá þeim viðeigandi prentbúning. Þessi bók er sett í iATjrjX.
Loks er að geta ^því^-TgiX sem bandarískur stærðfræðingur, Michael Spivak,
hefur samið fyrir bandaríska stærðfræðingafélagið (Spivak 1986). AVÍ^-TjrjX er
það fjölvasafn sem stærðfræðingar nota jafnan þegar þeir rita fyrir TjrjX.
Á mynd 1 er sýnt á hvern hátt TjrjX vinnur. Notandinn semur rit sín í
einhverjum tiltækum skjárita og notar skilgreiningar úr einhverju fjölvasafni.
Þegar Tjj)X er gangsett byrjar forritið á því að lesa skilgreiningar í viðkomandi
fjölvasafni og brýtur síðan ritið um samkvæmt þeim fyrirmælum sem gefin eru.
TgX býr síðan til svonefnda dvi-skrá en dvi er skammstöfun fyrir „device in-
dependent“ sem merkir að umbrotið er óháð tilteknum prentara. Reyndar er það
^Þó er þess að geta að margar þessara skipana hafa aðeins það hlutverk að sækja einstök
tákn sem er að finna í hinum fjölmörgu leturtegundum TjjX, t.d. stærðfræðitákn. Talan 600
er því e.t.v. dálítið villandi.