Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 27

Gottskálk Jensson: Ummyndanir klassískra orðasafna
17
prentaðri bók að kvæði Benedikts Gröndals. Þessi tvö gagnasöfn, not-
uð saman, orðasafnið og textasafnið, gera nýjar rannsóknir möguleg-
ar á orða- og hugmyndasögu nútímamálsins, sem áður voru ill- eða
ógerlegar. Þetta er aðeins einn af mörgum möguleikum sem samþætt-
ing orðasafna og textasafna á veraldarvefnum bjóða upp á.
Það má kalla sérstakt lán fyrir þessa litlu tilraun mína að Bene-
dikt Gröndal skyldi í „Hugfró" og skýringum með kvæðinu eigna orð-
inu einmitt sömu eiginleika og sálin hefur hjá Pýþagórasi, samkvæmt
Óvíð. Benedikt gerir það „eilíft" og „fullkomlega andlegt og öldrmgis
ólíkamlegt" þótt birtingarmyndir þess geti verið margvíslegar. Þessi
skilgreining Benedikts á orðinu fellur vel að þeirri andstæðu sem ég
vildi hér draga upp á milli klassískra orðasafna og þeirra fjölbreyti-
legu mynda sem þau geta nú tekið á sig í upplýsingaveitum á vefn-
um og greiðir um leið fyrir leik mínum að fomum orðum sem end-
urheimta fyrri tengslavef (lat. contextus) og öðlast nýjan á stafrænum
vefstólum nútímans.
3 Hin miklu afrek fyrr og síðar á sviði klassískra
orðasafna
Alltaf er verið að gefa út gamla latneska og fomgríska texta í nýjum
útgáfum og vissulega uppgötvast enn nýir textar á þessum málum,
textar sem annaðhvort hafa fundist í rykföllnum codicibus á hillum
gamalla bókasafna, eins og páfabréfið um Skálholt sem Jónas Gísla-
son gaf út í XXIII. hefti Sögu árið 1985, eða komið hafa í ljós í fomleifa-
uppgreftri, eins og 58. kvæði Saffóar frá Lesbey um ellina og ljótleika
hennar sem grafið var úr söndum Egyptalands og útgefið í hitteðfyrra
(West 2005). Eins og áður sagði liggur mikið af óútgefnum textum á
latínu og grísku á handrita- og skjalasöfnum, svo ég minnist ekki á
papýmsbrotin fjölmörgu í geymslum ýmissa stofnana og einstaklinga
um allan heim. Þetta óútgefna efni telst ekki til nútíma textasafna og
er því ekki orðtekið þegar unnið er að slíkum söfnum.
Annað vel þekkt vandamál er að vinnan við orðasöfnun og rit-
un orðabóka er mjög tímafrek. Aðstandendur stærsta latneska orða-
safnsins, Thesaurus Linguae Latinae, sem ætlað er að ná yfir allt það
sem skrifað var á latínu frá 3. öld f.Kr. til 600 e.Kr., hafa sýnt mikla
þrautseigju í gegnum tíðina. Vinna við þessa miklu orðabók hófst ár-