Orð og tunga - 01.06.2008, Side 82

72
Orð og tunga
Vigfússon fornfræðingur og Pálmi Pálsson menntaskólakennari hafi
notað fleirtölumyndina klömbrur í skýrslum sínum um forngripasafn-
ið, „enda orðið svo almertnt á seinni öldum", segir hann. Sjálfur notar
Kristján (1953:155) fomu fleirtölumyndina klambrar en Margeir Jóns-
son (1924:17) yngri myndina klambrir. - Eftir sem áður varð fleirtölu-
orðið klömbrur langalgengasta heitið á fastheldu og einhaft sem viðlið-
ur í samsetningum.
Að formi til hefir þetta „nýja" orð, klömbrur, verið skilið á þrjá
vegu:
(1) sem sjálfstætt fleirtöluorð (og stundum tvímynd við klömbur) án
samsvarandi eintölu;
(2) sem óregluleg fleirtala af klömbur;
(3) sem regluleg fleirtala af orðinu klambra (sem varð til eftir á) og
þá oftast í annarri merkingu en í (1) og (2).
Um þriðja atriðið verður fjallað í 4. kafla, en lítum betur á hin.
(1) I glósnakveri Jóns biskups Árnasonar (1734:38) er latneska orð-
ið subscus (-dis) skýrt með orðunum „þverslá, aurslá sem stendur imd-
ir þiljum" (mín stafs.), en síðan bætt við: „Item Klombmr". Óvíst er
hvað álykta má af þessu, en úr því að subscus er eintala, er ósennilegt
að klömbrur hafi verið hugsað sem fleirtölumynd af klambra eða klömb-
ur. Líklegra er að í huga Jóns hafi klömbrur verið tölubundið orð, og þá
fleirtöluorð.
Sumir hafa hugsað sér að klömbur og klömbrur væru tilbrigði af
sama fleirtöluorði sem ætti sér ekki samsvörun í eintölu (sbr. t.d. um-
mæli Páls Bjamarsonar í 2.2). Lúðvík Kristjánsson (1983:35) virðist
hafa litið svo á að áhaldaheitin klömbur og klömbrur væru tvímyndir, og
meðferð bæjarnafnsins Klömbur á 19. öld, og raunar allt fram á þennan
dag, bendir til þess, að tvær síðustu aldirnar hafi nafnið oftast verið
skilið sem fleirtöluorð og tvímynd við klömbrur. Sumir hafa vitað að
klömbur var gömul orðmynd og ekki kunnað við að sniðganga hana.
(2) Aðrir hafa talið að klömbrur væri (eins og klambrir) fleirtala af
klömbur. Jón Magnússon (1662-1738) samdi málfræði sína á árunum
1735-1738 (Jón Axel Harðarson 1997:XXXI). Þar er nf. og þf. ft. af
klömbur sagt tvenns konar: klambrir og klömbrur (Jón Magnússon 1997:
68-71; sbr. Jón Axel Harðarson 1997:XL-XLI). Telja má víst að Jón
Magnússon hafi ekki hugsað sér að klömbrur væri fleirtala af klambra,
því að orðið klambra er ekki nefnt (sbr. Jón Axel Harðarson 1997:XLI).