Orð og tunga - 01.06.2008, Síða 94

84
Orð og tunga
Auðvitað gæti orðið klambra verið mun eldra en elstu heimildir
og tilviljun ráðið því, að það hefir ekki birst fyrr í varðveittum ritum,
en flest mælir gegn því. Hið eina sem gæti bent til þess, að það hafi
verið komið í notkun fyrir 1700, er orðið klömbrukjdlki (1674), en eins
og rakið var hér á undan, er sú röksemd alls ekki bindandi, síður en
svo (sjá 3.2.2).
Það sem veit hins vegar á ungan aldur, eru heimildimar sjálfar,
þótt gloppóttar séu. Einkum er athyglisvert hvemig fræðimenn á 18.
öld bmgðust við orðinu klömbrur. Framan af virtist þeim ekki detta
í hug að það orð gæti verið fleirtala af klambra, og væri það þó nær-
tækast. Því er ólíklegt að klambra hafi verið tíðkanlegt orð fyrir miðja
18. öld. Þó að Björn Halldórsson hafi það sem flettiorð um „ísstykki",
verður ekki séð að neinn annar kannist við það í þeirri merkingu (sbr.
4.2.1). Sjálfur virðist hann ekki þekkja merkinguna 'hleðsluhnaus'.
Dæmi um að klambra sé notað (í eintölu) um fastheldu eru ókunn
fyrir 1900, og sama er að segja um merkinguna 'hleðsluhnaus'. Ferill
bæjarnafnsins Klömbur styður loks þá ályktun að orðið klambra sé lítt
þekkt fyrir 1800 og fari tæplega að tíðkast að neinu ráði fyrr en á 20.
öld.46
4.4 klambra í samsetningum
Engin dæmi eru kunn um viðliðinn -kla?nbra (í eintölu), en klömbru-
er ekki óalgengur forliður í samnöfnum og örnefnum. Um hann hefir
þegar verið fjallað í 3.2.2. Sjá einnig yfirlitið hér á eftir.
5 Yfirlit yfir samsetningar
Til glöggvunar skal hér að lokum dregið saman hvernig orðin klömbur,
klömbrur og klambra haga sér í þeim samsettu orðum, 16 að tölu, sem
til umræðu hafa verið:
46í íslensku miðaldamáli eru vandfundin ótvíræð dæmi um að hreinir ö-stofnar
(klömbur) og hreinir ön-stofnar (klambra) séu af sömu rót (án hljóðskipta), en það kann
að vera tilviljun. Stundum getur ástæðan verið sú að ekki er auðvelt að greina á milli
ö-stofna og i-stofna. Slíkar samstæður verða helst fundnar með fulltingi norskra eða
ungra dæma. Nefna má dæmin skor : skora (norskt), dvöl: dvala (norskt). Ekki gagnast
samstæðan gröf: grafa, því að grafa er nýyrði frá 20. öld (1917); sjá dæmi í OH. í
dæmunum dreif: drífa;gjöf: gdfa eru hljóðskipti í rótinni.