Skagfirðingabók - 01.01.2016, Page 176

SKAGFIRÐINGABÓK
176
Benedikts.20 Má gera sér í hugarlund að
þá hafi þolinmæði biskups verið á þrotum
og hann ákveðið að senda óróasegginn
Guðmund Erlendsson út í eyju um tíma.
Engu að síður mun Guðmundi hafa liðið
vel í eynni, eftir því sem fram kemur í
sóknarkveðju hans til Grímseyinga:
„Grímseyjarkveðja 1634“,21 en þó hefur
honum fundist hann hafa verið sendur
í hálfgerða útlegð eins og ljóðlínan í
fyrirsögn þessarar greinar ber vitni um:
„Á Krists ysta jarðar hala.“
Guðmundur Erlendsson er eitt fárra
17. aldar skálda á Íslandi sem fengu
verk sín útgefin á prenti í lifanda lífi,
en Guðbrandur Þorláksson biskup lét
prenta einn af sálmum hans í sálmabók
sem hann gaf út árið 1619. Þá var skáldið
aðeins 24 ára gamalt. Sálmurinn var
endurprentaður í sálmabók sem Gísli
biskup Þorláksson gaf út árið 1671
(aðeins ári eftir andlát skáldsins), og þar
var öðrum sálmi eftir Guðmund bætt
við. Einnig má finna prentaða sálma
eftir Guðmund aftan við guðsorðarit
frá 17. öld, en auð blöð í slíkum ritum
voru einatt nýtt til þess að prenta sálma
og andleg kvæði. Hér má nefna til dæmis
rit eftir Þjóðverjann Johann Förster, Über
das Gebet Manasse in 7 Predigten22 sem
var prentað í íslenskri þýðingu árið 1641,
með þriðja prentaða sálm Guðmundar
aftast til uppfyllingar.23 Að lokum voru
sjö píslarsálmar eftir hann prentaðir
á Hólum í Hjaltadal árið 1666 með
frumprentun Passíusálma sr. Hallgríms
Péturssonar (1614‒1674). Sálmar Guð-
mundar eru fremst í bókinni, þá sálmar
Hallgríms en aftast eru prentaðir tveir
nýárssálmar eftir séra Guðmund. Ritið
var gefið út aftur árið 1682 með sömu
skipan, en ekki oftar.24
Það er nokkuð ljóst að skáldskapur
Guðmundar Erlendssonar hefur verið
vel metinn af samtímamönnum hans.
Sálmar eftir hann voru prentaðir að
20 Bréfabók Þorláks biskups Skúlasonar, bls. 48.
21 JS 232 4to, bl. 43v–44r.
22 Íslenskur titill: Sá gyllini skriftargangur og iðrunarkúnst.
23 Halldór Hermannsson, Icelandic Books of the Seventeenth Century. Islandica XIV. Ithaca NY: Cornell
University Press, 1922, bls. 27.
24 Sjá um tilhögun þessa: Þórunn Sigurðardóttir, „Hallgrímur með „síra Guðmund Erlendsson í Felli í bak
og fyrir“. Tveir skáldbræður á 17. öld“. Í ljóssins barna selskap, bls. 49–61. Ritstj. Margrét Eggertsdóttir og
Þórunn Sigurðardóttir. Reykjavík: Listvinafélag Hallgrímskirkju og Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum, 2007, sjá bls. 49–51. – Í greininni er sett fram tilgáta um að persónuleg tengsl hafi verið á milli
skáldanna Hallgríms Péturssonar og Guðmundar Erlendssonar.
Mynd á bls. 177: Minningartafla í tréramma með erfiljóði Guðmundar Erlendssonar um
Þórunni Benediktsdóttur (d. 1628), húsfreyju á Möðruvöllum í Hörgárdal, síðar á Grund í
Eyjafirði. Kvæðið er ritað settu letri með eigin hendi skáldsins, í tveimur dálkum. Flagnað hefur
upp úr töflunni og texti skertur af þeim sökum. Upphafsstafir eru stórir (fyrsti upphafsstafur
langstærstur) og flúraðir í rauðum og grænum lit, sem og upphafsorð kvæðisins. Nöfn í kvæðinu
eru rauðlituð, sem og nafn hinnar látnu í fyrirsögn. Í vinstra horni neðst stendur: „Skrifað í
[Glæsi]bæ […]“, en Guðmundur var prestur í Glæsibæ í Eyjafirði á þriðja áratugi aldarinnar. Í
hægra horni neðst: „Guðmun[du]r pr. Ellendsson með e.h. 12 februarii.“ Taflan er varðveitt á
Þjóðminjasafni Íslands (Þjms 10963). Birt með góðfúslegu leyfi frá ÞÍ.