Skagfirðingabók - 01.01.2016, Qupperneq 180

SKAGFIRÐINGABÓK
180
26 Sigurður Nordal, „Lærdómsöld 1630–1750“, bls. 396 (sbr. athugasemd í NKS 1274 fol.).
27 Skúli varð síðar bóndi á Reynistað.
28 Þeir Guðmundur (skáldið), Skúli (skrifarinn) og Einar (verkkaupinn) tengjast því allir skagfirskum bók-
menntum á 17. öld.
29 Það kann að benda til þess að Hálfdan, sem gaf út allmikið af kveðskap á síðari hluta 18. aldar, hafi hugsað sér
að láta prenta kvæði Guðmundar Erlendssonar.
30 Páll Eggert Ólason, Menn og menntir IV, bls. 760.
31 Jón Ólafsson hafði farið þess á leit við ýmsa á Íslandi að fá upplýsingar um bækur og höfunda til að nota í
bókmenntasögu sem hann hóf að safna til árið 1738. Skrá Þorsteins Ketilssonar er varðveitt í handritinu Lbs
1593b 4to; sbr. Jón Helgason, Jón Ólafsson frá Grunnavík. Kaupmannahöfn: Hið íslenska fræðafjelag, 1926,
bls. 192.
32 Lbs 1593 b 4to.
varðveitti gamankvæði og veraldlegar
vísur.26 Sálmar hans voru vinsælir fram
á 18. öld, því að Hálfdan Einarsson
(1732–1785), rektor latínuskólans á
Hólum í Hjaltadal, lét prenta níu sálma
eftir Guðmund Erlendsson í sálmabók
sem út kom árið 1772 (hún hefur verið
kölluð Höfuðgreinabók), auk þess sem
kvæði hans voru áfram skrifuð upp í
handritum. Sálmar hans hurfu svo smám
saman úr prentuðum sálmabókum og er
enginn sálmur eftir Guðmund í núverandi
sálmabók íslensku þjóðkirkjunnar.
Kvæðabækurnar Gígja og Fagriskóg-
ur hafa m.a. varðveist í uppskrift Skúla
Guðmundssonar (1631‒eftir 1703) á
Bjarnastöðum, sonar skáldsins.27 Hand-
ritið er á handritadeild Landsbóka-
safns Íslands – Háskólabókasafns undir
safnmarkinu JS 232 4to. Það var,
samkvæmt titilsíðu, skrifað á árunum
1688‒89. Framarlega í handritinu kem-
ur fram að Einar Jónsson (1659−eftir
1709) í Lundi í Fljótum28 hafi látið skrifa
bókina upp handa konu sinni, Guð-
nýju Hjálmarsdóttur (1660−eftir 1703).
Gígja er einnig í Lbs 1055 4to, skrifuð
á árunum 1787‒1788 eftir handriti sem
skrifað var eftir eiginhandarriti skáldsins
frá 1654 (sbr. titilsíðu). Partur af Gígju
er í Lbs 271 4to, með hendi Hálfdanar
Einarssonar rektors.29 Fagriskógur er að
hluta til í JS 250 4to, sem hefur verið
tímasett til um 1650 og talið að geti verið
með hendi skáldsins.30 Þá hefur, eins og
áður sagði, þriðju bókar Guðmundar
verið getið í ýmsum heimildum. Í „Skrá
um íslenskar bækur og höfunda eftir
siðskiptin“ sem sr. Þorsteinn Ketilsson
(1688‒1754) á Hrafnagili setti saman
og sendi Jóni Ólafssyni úr Grunnavík
árið 173931 er sagt að Guðmundur
Erlendsson hafi látið eftir sig þrjár
þykkar kvæðabækur. Þorsteinn nefnir
bæði Gígju og Fagraskóg en þriðju
bókina kallar hann Syrpu og segir að
hún innihaldi gamankvæði. Þorsteinn
nefnir einnig fjórðu bókina sem hann
kallar Griplu, en hún innihaldi útlögð
ævintýr.32 Ekki er vitað um varðveitt ein-
tök af þessum tveimur kvæðabókum.
Þorsteinn lætur þess enn fremur getið að
hann hafi séð eintak af Gígju hjá Erlendi
Jónssyni (1661−1741), bónda á Sökku,
dóttursyni skáldsins. Erlendur var sonur
Jóns Illugasonar og Margrétar dóttur
Guðmundar. Í áðurnefndu erfiljóði
Halls Guðmundssonar eftir föður sinn
er sagt frá því að skáldið hafi gefið
tengdasyni sínum Gígju: