Skagfirðingabók - 01.01.2016, Qupperneq 182

SKAGFIRÐINGABÓK
182
38 Sbr. Þórunn Sigurðardóttir, Heiður og huggun. Erfiljóð, harmljóð og huggunarkvæði á 17. öld. Reykjavík:
Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, 2015, bls. 358–362.
39 Fjallað er um kvæðið og það prentað stafrétt í Þórunn Sigurðardóttir, „Erfiljóð. Lærð bókmenntagrein á 17.
öld“, Gripla XI, 2000, bls. 125–180. Erfiljóðið er á bls. 166–171.
40 Erfiljóðið um Þórunni er m.a. varðveitt með eigin hendi skáldsins á minningartöflu í tréramma sem varðveitt
er á Þjóðminjasafni Íslands (Þjms 10963). Sjá bls. 177 hér.
41 Sjá um það: Þórunn Sigurðardóttir, Heiður og huggun, bls. 97–98. Varðveitt í handritinu Lbs 1529 4to, bls.
20–24.
42 Ártalið 1648 stendur við kvæðið í JS 232 4to. Karl Stúart var tekinn af lífi 30. janúar 1649. Sbr. „Charles I“,
Encyclopædia Britannica.
43 Þau eru varðveitt í kvæðabókum hans JS 232 4to, bl. 81r–84r, og Lbs 1055 4to, bls. 240–246, en einnig á víð
og dreif í handritum. – Fjallað er um þessi kvæði á gamansaman hátt í: Þórunn Sigurðardóttir, „Kóngurinn og
klerkurinn. Konungsaftaka á Englandi með augum 17. aldar Íslendings“, Wawnarstræti (alla leið til Íslands)
lagt Andrew Wawn 65 ára 27. október 2009. Reykjavík: Menningar- og minningarsjóður Mette Magnussen,
2009, bls. 100–103.
44 JS 232 4to, bl. 79v–81r; Lbs 1055 4to, bls. 237–240. – Magdeburg liggur suðvestur af Berlín. Hún var lögð í
rúst í þrjátíu ára stríðinu, nánar tiltekið árið 1631. Sbr. „Magdeburg“, Encyclopædia Britannica.
45 Robert Cook hefur skrifað greinar um Einvaldsóð, einkum um heimildir kvæðisins. Hin helsta er „The
Chronica Carionis in Iceland“, Opuscula VIII. Bibliotheca Arnamagnæana XXXVIII, bls. 226–263.
þeim toga.38 Hann orti til dæmis eftir
Ólaf Jónsson (d. 1621), klausturhaldara
á Möðruvöllum í Hörgárdal,39 konu
hans Þórunni Benediktsdóttur (d.
1628), síðar á Grund í Eyjafirði40 og
bróður hennar Björn Benediktsson (d.
1617), sýslumann á Munkaþverá. Þá orti
hann harmljóð eftir konu sína, Guðrúnu
Gunnarsdóttur (d. 1668), sem er í formi
samtals á milli ljóðmælanda (skáldsins)
og hinnar látnu. Yfirskrift þess er:
„Samtal (í eintali) eftirþreyjandi sálar við
sitt minnisstæða (og í drottni sofnaða)
ektahjarta.“41
Guðmundur hefur enn fremur
skapað sér nokkra sérstöðu meðal 17.
aldar skálda á Íslandi fyrir að yrkja um
söguleg efni, eins og áður er getið, bæði
innlend og erlend. Hann orti til dæmis
(eða íslenskaði) kvæði um aftöku Karls
Stúarts Englandskonungs, sem fram fór
í London 1649.42 Annað kvæði heitir
„Sorgarkveðja Karls Stúarts“ og hið
þriðja „Grafarskrift þess sama loflega
herra kóngs, Karls Stúarts á Englandi“.43
Einnig orti hann kvæði um eyðing
Magdeborgar sem varð 1631, svo fleiri
dæmi séu nefnd.44 Þekktasta kvæði Guð-
mundar og einstakt í sinni röð á Íslandi
er þó áðurnefndur Einvaldsóður, en hann
má líklega telja fyrstu mannkynssöguna
á íslensku. Kvæðið, sem er 307 vísur
undir fornyrðislagi, í sex bálkum, rekur
söguna frá syndaflóðinu til siðbreyting-
ar. Kvæðið hefur varðveist í um það
bil 70 handritum og hefur því verið
gríðarlega vinsælt.45
Séra Guðmundur Erlendsson var
með afkastamestu skáldum sinnar tíðar.
Hann hefur ekki fengið góð eftirmæli
í bókmenntasögunni en það byggist á
því að afar lítið hefur verið prentað af
kvæðum hans. Honum voru mislagðar
hendur við kveðskapinn en þegar glugg-
að er í kvæðabækur hans í handritunum
JS 232 4to og Lbs 1055 4to má finna
mörg áhrifamikil og vel ort kvæði.