Skagfirðingabók - 01.01.2016, Qupperneq 198

198
HANNES HANNESSON MELBREIÐ
HRAUNAHVALIRNIR
OG TÍÐARFAR Í FLJÓTUM 1882
„ÁRIÐ SEM nú er liðið hefur tvímælalaust
verið eitt hið erfiðasta sem yfir Ísland
hefur gengið á þessari öld. Sumarið
var líkast vetri og afleiðingin er sú að
hallærisástand ríkir í mörgum héruðum.
Efnt hefur verið til samskota erlendis
í því skyni að bjarga hinum bágstöddu
sveitum hér á landi.“ Þannig hljóðar
fyrirsögn í einu Reykjavíkurblaðanna í
desember 1882.
Árið 1882 byrjaði með eðlilegum
hætti. Vetur var að vísu veðrasamur
en hvorki snjóþungur né tiltakanlega
kaldur. Rétt fyrir páska gerði öndvegistíð,
stillur og hlýindi, reglulega vorblíðu, og
hugðu allir að sumarið væri að koma. En
á annan í páskum gekk í norðanátt með
hríðum og illviðrum. Út yfir tók dagana
20.–29. apríl. Þá var eitt hið ofsalegasta
norðanveður sem dæmi eru um. Þessa
tíu daga mátti heita að hvergi væri út
komandi á Norðurlandi fyrir stórhríðum
og kafaldsbyljum. Svo mátti heita að frá
10. apríl til 15. júní væri einn samfelldur
stórhríðarbálkur sem aldrei linnti nema
fáeina daga í maí. Hafís lá frá Straumnesi
við Aðalvík á Vestfjörðum, með öllu
Norðurlandi, samfrosta upp í hverja á
og hvern lækjarós, suður með landi að
austan, allt vestur undir Dyrhólaey.
Norðanlands birti upp vikutíma
síðast í júní en skall svo á aftur með
hríðaráhlaupum og frostum. Seinustu
dagana í júlí birti upp en skall yfir 4.
ágúst, dag eftir dag og sá þá eigi sól til
höfuðdags. Var meðalhitinn í ágúst
dag eftir dag á núlli og stundum frost.
Með höfuðdegi birti upp og kom góður
þurrkur í viku. Þá fór loks hafísinn
burtu frá Norðurlandi en samt héldust
Framar í þessari bók er birt brot úr æviminningum Hannesar á Melbreið og kemur fram í formála þess
þáttar að á Héraðsskjalasafninu á Sauðárkróki séu varðveitt handrit hans, margar bækur. Eftirfarandi
þáttur um Hraunahvalina er í handritanúmerinu HSk. 47a, 4to, bls. 138–142. Í þriðja hefti
Skagfirðingabókar er birtur kafli sem nefnist, Úr fórum Jóns Jóhannessonar. Sitthvað um hvalreka
við Skagafjörð á 19. öld. Þar, á bls. 157–160, er nánar sagt frá þessum hvalreka og kemur fram að
hvalirnir hafi fyrst sést laugardaginn fyrir hvítasunnu (27. maí). Voru þeir þrír saman í lítilli vök fram
af Hraunakróki. Tveir voru hraktir upp á land í Hraunakróknum en sá þriðji renndi upp litlu utar á
grynningu út af Olnboganum. Einar á Hraunum fékk almennt lof manna fyrir hvalsöluna nær og fjær.
Hann lét sjóða hval til matar öllum sem hafa vildu meðan á hvalskurðinum stóð, veitti mönnum allan
fyrirgreiða, sem í hans valdi stóð, og seldi hvalinn við mjög vægu verði.
Ritstjórn.