Skírnir - 01.04.2002, Side 127

SKÍRNIR
DRAUMSÝN EÐA NAUÐSYN?
121
einnig birst í rætinni þjóðernishyggju og jafnvel í etnískri að-
skilnaðarstefnu.
Þá er komið að hinum pólitíska raunveruleika sem kallar að mati
Habermas á vöxt og viðgang evrópskrar samstöðu og samveldis.
Eins og kunnugt er hefur veröldin öll löngu vaxið saman í eitt alls-
herjar áhættusamfélag. I nauðungarstöðu neyðumst við til sam-
stöðu. Aðstæður sem hafa áhrif á samstöðuvitund þjóða hafa einnig
breyst í Evrópu. Niðurskurður velferðarkerfa hefur víðast hvar gert
hið samfélagslega öryggisnet gisnara en áður var. Þyngst vegur sú
staðreynd að einstök ríki eiga að ýmsu leyti erfiðara með að stjórna
sínum innri málum á tímum hnattvæðingar, þar sem umdæmi þeirra
nær ekki til yfirþjóðlegra fyrirtækja sem skapa eða taka vinnu af
markaði og hafa með ýmsum hætti áhrif á hagkerfi þjóðríkjanna.
Hins vegar er ljóst að þjóðríkið getur ekki endurheimt fyrri völd
með því að einangra sig, því alþjóðleg starfsemi er samofin fram-
leiðslu- og hagkerfum landanna. Þessi þróun dregur úr pólitískum
mætti einstakra þjóðríkja og að mati þeirra sem eru gagnrýnir á
hana, veikir hún lýðræðið ef ekki er brugðist við henni. Talsmenn
nýfrjálshyggju fagna hins vegar þeirri afleiðingu hnattvæðingarinn-
ar að nú er erfiðara en áður að koma pólitískum böndum á markað-
inn. Það komi öllum best að markaðurinn sé frjáls vegna þess að
gróði hans getur orðið ávinningur allra þegar upp er staðið.
Habermas skiptir gagnrýnendum hnattvæðingarferlis í tvo
hópa. í fyrri hópnum eru þeir sem fara í varnarstöðu og segja að
heimskapítalisminn verði ekki haminn, en hægt sé með ýmsum
hætti að milda áhrif hans innan þjóðríkjanna. Hinn hópinn skipa
þeir sem vilja sækja fram gegn þessu ferli og binda von sína við
fjölþjóðlega eða yfirþjóðlega pólitík. Slík pólitík á að reyna að
hlaupa markaðinn uppi sem er löngu kominn fram úr staðbund-
inni pólitík.24 Habermas telur sjálfan sig vera í síðari hópnum og
segist þar með bjóða upp á valkost við sýn nýfrjálshyggjunnar á
Evrópu. Sá kostur felist í því að sýna fram á leiðir fyrir lýðræðis-
ferlið handan marka þjóðríkisins. Hann segir gagnrýni sína á hina
24 Júrgen Habermas, „Braucht Europa eine Verfassung?", 95.