Skírnir - 01.04.2002, Page 176

170
ÁSTA KRISTJANA SVEINSDÓTTIR
SKÍRNIR
líka. Hér nægir því ekki að ræða um eiginleika dæmigerðrar konu,
hvort sem þá er átt við ímyndaða tölfræðilega staðalkonu með 1,3
börn eða meðal-Gunnu sem er einstæð móðir í Breiðholtinu. Þetta
snýst um skilgreiningu á tegundinni kona. En jafnvel þótt hægt sé að
skilgreina hvað það er að vera kona er það ekki nóg til að um eðlis-
hyggju sé að ræða. Það er t.d. hægt að skilgreina hvað það er að vera
þingmaður þannig að sú skilgreining eigi við um alla þingmenn og að-
eins þingmenn. Skilgreiningin yrði auðvitað að fela í sér að kosið
hefði verið með löglegum hætti o.s.frv.; ekki væri nóg að tala um
mannverurnar sem sitja í ákveðnum sætum í Alþingishúsinu (það að
sitja á stól gerir ekki viðkomandi að þingmanni). Það er þá ekki nóg
að hafa skilgreininguna tiltæka. Enginn féllist á að þingmenn væru
þingmenn að eðlislagi heldur getur fólk orðið þingmenn og svo getur
það líka hætt að vera þingmenn og lifað góðu lífi þrátt fyrir það.
Annað skilyrðið sem kveneðlið verður að uppfylla er því að það að vera
kona sé hverri konu eðlislægt, að það að vera kona sé óbreytanlegur
eiginleiki þannig að það að hætta að vera kona og hætta að vera til fari
saman. Vel er hægt að hætta að vera þingmaður og vera í einhverjum
skilningi ennþá sú eða sá sem maður er. En eðlishyggjan krefst þess að
ef hægt er að skipta um kynferði yfirleitt, þá verði við það a.m.k. svo
miklar breytingar að í raun sé um nýja persónu að ræða.
Þriðja og síðasta skilyrðið sem kveneðlið verður að uppfylla er að eig-
inleikarnir sem um ræðir skýri að einhverju leyti hegðan kvenna. Ef
eðlið hefði ekkert skýringargildi væri það með öllu ónothæft sem
vopn til þess að bæta stöðu kvenna. Og að sjálfsögðu væri það líka
bitlaust sem kúgunartæki.
Eins og Sigríður bendir réttilega á (t.d. á bls. 82) er mjög mikilvægt að
rugla eðlishyggju ekki saman við líffræðilega nauðhyggju (bíológískan
determínisma). Eins og við sjáum er ekkert sem mælir á móti því að eðlið
sé afrakstur félagslegrar mótunar. Líffræðileg nauðhyggja ásamt eðlis-
hyggju er hins vegar ekki samræmanleg mótunarhyggju, þar sem líffræði-
leg nauðhyggja fæli í því tilfelli í sér að eðlið ætti sér líffræðilegan eða
erfðafræðilegan grunn. En eðlishyggja sem slík hefur ekkert slíkt í för
með sér. Mótunarhyggja og eðlishyggja virðast því vel geta farið saman og
eru ekki þær andstæður sem oft er haldið. í raun má flokka kenningar
Gilligan og Chodorow sem mótunareðlishyggju. Þetta kemur vel fram í
umfjöllun Sigríðar um kvennasiðfræði Gilligan sem byggir á kenningum
Chodorows um sálarþroska barna.
Gilligan er þroskasálfræðingur sem gerði á sínum tíma tilraunir á sið-
fræðiþroska barna undir stjórn Lawrence Kohlbergs.5 Kenningar Kohl-
5 Sjá Lawrence Kohlberg, Essays on Moral Development, San Francisco, 1981.