Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Page 18

Þ o r s t e i n n Þ o r s t e i n s s o n
18 TMM 2011 · 1
Tíminn og vatnið 15
Í sólhvítu ljósi
hinna síðhærðu daga
býr svipur þinn.
Eins og tálblátt regn
sé ég tár þín falla
yfir trega minn.
Og fjarlægð þín sefur
í faðmi mínum
í fyrsta sinn.
Ástarelegíurnar sjö eru allar úr frumgerð ljóðaflokksins, Dvalið hjá
djúpu vatni. Þær urðu því til snemma á yrkingartímanum og meirihluti
þeirra birtist í tíma ritum á árunum 1944–45. Orðfærið er tiltölu lega
óbrotið miðað við bálkinn í heild. Óvíða nær Steinn meiri fullkomnun
en í elegíunum og raunar munu áhrifameiri saknaðarljóð vandfundin.
Hug blær inn er ekki hinn sami í þeim öllum. Nokkurrar beiskju kennir í
öðru ljóði en í því fimm tánda ríkir sú hugfró sem eleg ísk ljóð geta veitt.
Ástarelegíurnar voru uppistaðan í frum gerð bálksins, og eru einnig
þriðj ungur lokagerðarinnar. Þær dreifast óreglulega um ljóðaflokkinn
allt frá öðru ljóði til hins nítjánda.
*
Hverjir eru eigendur orðanna minn og þinn í fimmtánda ljóði Tímans
og vatns ins?
Ýmsir virðast í litlum eða engum vafa um að hér sé skáldið Steinn
Stein arr að ávarpa Louisu Matt hías dóttur málara.30 En ætli það sé nú
alveg víst? Þess er þá fyrst að gæta að orð in ég og þú, minn og þinn eru
dálítið viðsjál því þau eru í hópi orða sem málfræðingar kalla bendi orð.
Merking bendiorða eða vísun (gr. deixis) hefur þann eiginleika að hún
er hverf ul og ræðst alfarið af sam henginu hverju sinni. Sem dæmi um
fyrir bærið má nefna fyrsta orð fyrstu setningar innar í frægri íslenskri
skáldsögu: „Áðan flugu tveir svanir austr yfir“ (Vefarinn mikli frá
Kasmír), tímaákvörðun sem hefur enga merkingu utan skáldsögunnar.
Algengir eru þrír flokkar: Orð sem tákna persónur (við, þið …), stað
(hér, þarna …), tíma (núna, bráðum …). Einnig ábend ingar for nöfnin
vinsælu sem fólk af minni kynslóð lærði um í skóla: Viltu þetta brauð
eða þetta? Það er því ljóst að ef við ætlum að svara upp hafs spurn ingunni
– ákvarða hverj ir standi að baki orð anna minn og þinn – þá verð um