Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Side 75

A k a d e m í s k t t o r f
TMM 2011 · 1 75
Síðar varð ég starfsmaður Þjóðminjasafnsins í nokkur ár og bar þá
ábyrgð á því starfi sem fram fór að viðhaldi torfhúsanna. Í þeirri vinnu
fylgdi ég þeim farvegi sem markaður hafði verið en auðvitað fylgdu
nýjum tímum ný vandamál.
Gömlu karlarnir sem höfðu annast viðhald húsanna söfnuðust til
feðra sinna eins og gengur og gerist.
Okkur sem komum að þessum málum var fyrir löngu orðið ljóst að
viðhald torfhúsaarfsins hlaut fyrst og fremst að snúast um að halda við
handverksþekkingu.5 Torfið er forgengilegt og torfminjarnar hverfa
smám saman. Eina raunhæfa leiðin til að varðveita þá menningu sem
tengist torfhúsunum er að halda lífi í handverksþekkingunni.
Sigurjón vitnar í samstarfsmann sinn í Íslenska bænum, Hannes Lár-
us son, sem er réttilega þeirrar skoðunar að mikilvægast sé að viðhalda
handverkskunnáttunni. Sigurjón virðist halda að þetta séu ný sannindi
og að Þjóðminjasafn Íslands sé annarrar skoðunar. Þetta er beinlínis
rangt.
Þjóðminjasafnið var þungt hlaðið margvíslegum skyldum og fjár-
hagur þess var alltaf þröngur á þessum tíma. Lögð var áhersla á að ráða
heimamenn í hverju héraði til verka eftir því sem hægt var og yfirleitt var
þar um sumarvinnu að ræða. Grundvöllur þess að fastráða hleðslumenn
var ekki fyrir hendi, en það hefði sennilega verið réttasta leiðin til þess
að tryggja að handverksreynsla bærist frá einni kynslóð til annarrar.
Þegar líða tók að lokum seinustu aldar og gömlu karlarnir ýmist
komnir yfir á hinar eilífu veiðilendur eða að ferðbúast má segja að
ný kynslóð manna hafi verið farin að annast torfhleðsluverk á vegum
safnsins, menn sem ekki höfðu alist upp í torfbæjum en fengið þjálfun í
handverkinu með því að aðstoða þá gömlu.
Um þetta leyti var mörgum orðið ljóst að ný vandamál skutu upp
kollinum eða jafnvel er réttar að segja að vandamálin hefðu orðið
auðsærri. Þau höfðu verið þarna allan tímann.
Áður en þetta verður útskýrt nánar er rétt að draga fram kafla í grein
Sigurjóns sem skiptir máli í þessu samhengi. Hann vitnar hér enn og
aftur í félaga sinn í Íslenska bænum, Hannes Lárusson:
“The process of material degeneration is usually addressed by contemporary
architects and others as a negative force. As a result, the tendency is to avoid
using material in construction that is perceived as being unstable and having
limited endurance. Turf, in particular, has been characterized in that way and is
the main reason why it is not being used exstensively in contemporary housing
constructions.”