Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Side 76

H j ö r l e i f u r S t e fá n s s o n
76 TMM 2011 · 1
Nú verðum við að leggja lykkju á leið okkar til að útskýra hvernig vandi
þessi er vaxinn.
Í gamla daga og alveg undir það síðasta voru torfbæirnir hver með
sínu sniði, engir tveir eins. Þeir fátæklegustu voru nær eingöngu gerðir
af torfi og grjóti. Timbur var torfengið. Það þurfti að kaupa eða vinna
úr rekaviði en grjót og torf tóku menn úr umhverfi sínu og ekki þurfti
að greiða fyrir það. Betri bæir voru að meira eða minna leyti gerðir
úr sterkri timburgrind sem bar uppi þekjuna og þiljaðir að innan að
meira eða minna leyti. Í þiljuðum baðstofum voru menn að töluverðu
leyti lausir við moldarrykið og hægt var að halda vistarverum nokkurn
veginn sómasamlega hreinum.
Því meira timbur, þeim mun heilsusamlegra varð torfhúsið.
Samkomulagið milli timburgrindar og -þilja annars vegar og torf-
veggja og -þaks hins vegar var ekki gott. Torfið hreyfist miklu, miklu
meira en timbrið, hrörnar yfirleitt miklu hraðar og af þessu hljótast
stöðug vandræði.
Torfhúsin voru svo að segja stöðugt í endurbyggingu og alltaf voru
menn að leita leiða til að gera þau betri og endingarmeiri. Á 19. öldinni,
þegar efnahagur batnaði og úrval byggingarefna óx, reyndu menn eftir
mætti að bæta torfbæina með nýju efnunum. Timbur var í auknum
mæli notað í þiljur og máttarviðir urðu meiri en áður. Þegar tjörupappi
kom til sögunnar um miðja öldina var hann umsvifalaust settur á
Fortíðarþráin eftir íslenska torfbænum lifir enn í byrjun 21. aldar. Torf- og
grjóthleðsla máluð á sumarbústað í Blöndudal.