Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Síða 78

H j ö r l e i f u r S t e fá n s s o n
78 TMM 2011 · 1
handverksmönnum og sáu til þess að sem flestar ákvarðanir yrðu
teknar af yfirveguðu ráði og allar breytingar og inngrip í bæina skráðar
rækilega.
Mergur þessa máls er sá að torfhúsin, falleg sem þau kunna að vera,
eru ekki endingargóð en léleg ending er galli frá sjónarhóli þess manns
sem kýs að verja tíma sínum og fjármunum til annars en að strita við
moldarvinnu og reyndar eru gallar torfhússins margir fleiri. Menn
reyndu áður fyrr sífellt að endurbæta torfbæina og gera að betri híbýlum
og sú viðleitni var inngróin í byggingarhefðina. Þegar gamall torfbær er
hins vegar tekinn til varðveislu sem menningarsögulegar minjar verða
viðhorfin að breytast. Viðfangsefnið verður meðal annars fólgið í því
að halda við bænum eftir því sem hann hrörnar og breyta honum sem
minnst. Fylgja verður þeim byggingaraðferðum sem bærinn lýtur og
leitast við að gera hvern byggingarhluta sem endingarbestan innan þess
svigrúms sem hefðin leyfir.
Jafnframt verður að takmarka þá viðleitni sem fólgin er í tæknilegum
endurbótum og lýst er hér að framan. Torfbær sem halda á við sem
menningarsögulegum minjum verður sífellt að vera í endurbyggingu að
meira eða minna leyti.
Í lok greinar sinnar fjallar Sigurjón um ágreining sem reis milli
Þjóðminjasafns Íslands og hleðslumanns sem vann á vegum safnsins við
endurbætur á bænhúsinu á Núpsstað fyrir fáum árum. Sigurjón segir
að safnið hafi ráðið norskan sérfræðing til að annast endurbyggingu
bænhússins og sá norski hafi viljað láta rífa hlaðna veggi að hluta til og
endurbyggja síðan eins nákvæmlega og kostur væri. Hleðslumaðurinn
sem lærði handverk sitt af föður og afa, vísaði til þess að þannig hefðu
þeir ekki unnið slíkt verk, heldur rifið vegginn að fullu og endurhlaðið
úr sama efni.
Þarna fer Sigurjón ekki alls kostar rétt með. Hann þekkir ekki
nægilega vel til málsatvika og hefur ekki haft fyrir því að kynna sér þau
heldur fjallar hann um málið á grundvelli frásagnar eins manns. Norski
sérfræðingurinn var fenginn til að leiðbeina safnamönnum um ýmis-
legt er lýtur að greiningu og viðgerð á málningu í gömlum húsum. Á því
sviði býr umræddur maður yfir mikill þekkingu og reynslu. Hann var
alls ekki fenginn til að stjórna viðgerð á bænhúsinu. Hann kom á Núps-
stað til að ráðleggja um forvörslu á sínu sérsviði en tók auk þess þátt
í bollaleggingum um viðgerð bænhússins, hvarf svo til síns heima en
starfsmenn Þjóðminjasafnsins tóku ákvarðanir um hvernig viðgerðinni
skyldi háttað.6
Þegar veggur sem hlaðinn er úr torfi og grjóti er farinn að hrörna