Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Qupperneq 95

N o k k r a r a t h u g a s e m d i r v i ð b ó k Þ ó r s W h i t e h e a d
TMM 2011 · 1 95
að ráðamenn Komintern litu svo á að kommúnistaflokkar, sem áttu þess
kost að starfa opinberlega þessi árin, kynnu að verða bannaðir áður en
langt um liði eins og líka kom á daginn þegar herir Hitlers-Þýskalands
og bandamanna þess lögðu, örfáum árum síðar, undir sig hvert landið á
fætur öðru og nær öll Evrópa fyrr en varði á þeirra valdi.
Með hliðsjón af þessu má gera ráð fyrir að íslensku námsmennirnir í
Moskvu hafi fengið einhverja tilsögn í því hvernig hyggilegt væri að bera
sig að ef flokkurinn yrði bannaður. Til þeirrar visku þurfti hins vegar
aldrei að grípa hér heima sem betur fór.
Í bók sinni birtir Þór skrá yfir fjölda kennslustunda í hverri náms-
grein í Leninskólanum veturinn 1933–1934 og er hún fengin úr nýlegri
doktorsritgerð norska sagnfræðingsins Ole Martin Rønning. Þar kemur
reyndar á óvart að af samtals 1108 kennslustundum þennan vetur var
aðeins 40 stundum varið til kennslu í „neðanjarðarstarfi“, það er minna
en fjórum hundraðshlutum allrar kennslunnar (Sovét-Ísland óskalandið,
bls. 93).
Einn kaflinn í bók Þórs heitir „Þjálfun í hernaði og mannvígum“. Þar
reynir hann að telja lesendum trú um að unga fólkið, sem héðan fór til
Moskvu á árunum 1929–1938, hafi fengið þar hernaðarþjálfun og til-
sögn í manndrápum. Hér fer hins vegar sem oftar þegar Þór reiðir hátt
til höggs að þótt fjallið taki jóðsótt fæðist bara lítil mús.
Lengi hefur verið vitað að nemendur í Kominternskólunum voru látnir
æfa sig í að skjóta í mark, ýmist með rifflum eða skammbyssum (Sovét-
Ísland óskalandið, bls. 97) en slíkar æfingar voru iðkaðar í flestum eða
öllum framhaldsskólum og háskólum í Sovétríkjunum á þessum árum
(sbr. Jón Ólafsson: Lesbók Morgunblaðsins 7.10. 2006, bls. 3).
Í Leninskólanum var einnig kennd „bókleg herfræði“ eins og Þór
víkur að í bók sinni. Allt þjóðfélagið þar eystra var mótað af hern-
aðarástandi, aðeins áratugur liðinn frá borgarastyrjöldinni og innrás
Vesturveldanna sem tóku þátt í henni og önnur innrás úr vestri yfir-
vofandi með uppgangi nazista í Þýskalandi, enda var hennar ekki langt
að bíða.
Frá finnska sagnfræðingnum Joni Krekola hefur Þór fengið upplýsingar
um hvað kennt var í „herfræði“ við Leninskólann veturinn 1931–1932 og
má ætla að þær séu réttar. Hinar einstöku greinar voru þessar:
1. Almenn herstjórnarlist á vígvelli [„taktik“].
2. Skotfimi (bóklegt og verklegt nám).
3. Vopnuð uppreisn.