Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Side 143

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 1 143
að segja sögu „venjulegs“ gamals manns sem snertir okkur öll, hann segir
raunsanna sögu einstaklings sem hefur miklu víðari skírskotun. Guðbergur
hefur oft deilt á samfélagið með bitru háði og ögrað lesendum með lýsingum á
líkamsstarfsemi og fjörugu hvatalífi. Í dag er reyndar erfiðara að ganga fram
af fólki en á sjöunda áratug síðustu aldar þegar fyrstu verk hans litu dagsins
ljós. Höfundarverk Guðbergs einkennist ekki síst af einhvers konar leit að
kjarna mannlegrar tilveru og hefur hann gert margvíslegar tilraunir með
skáldsagnaformið í verkum sínum. Fyrsta sagan sem vakti verulega athygli og
hneykslaði marga var Tómas Jónsson. Metsölubók. Þar var aðalpersónan líka
gamall maður eða öllu heldur karlfauskur sem bjó í kjallaraíbúð í Hlíðunum.
En gamli maðurinn í Missi er af allt öðru sauðahúsi og þeir eiga fátt sameigin-
legt nema það að vera gamlir. Tómas var mótaður af hugsunarhætti kynslóðar-
innar sem óx úr grasi um aldamótin 1900 en nafnleysinginn í nýjustu skáld-
sögu Guðbergs er samtímamaður og býr í Reykjavík. Einhverjum kann að
finnast þessi saga lítt upplífgandi, hún er vissulega nokkuð dapurleg á köflum
og tilbreytingarlítil eins og ellin sjálf. Tíminn líður hægar á elliheimilum er
haft fyrir satt og Guðbergur nær að lýsa þessu á trúverðugan hátt, vatnið ýmist
sýður eða kólnar á víxl og gamli maðurinn ýmist dottar eða rumskar og rekur
síðan minningar sínar. Styrkur sögunnar Missis er fólginn í sálfræðilegu
innsæi höfundar sem fjallar um viðkvæmt og vandmeðfarið efni á meistara-
legan hátt. Missir er saga sem snertir okkur, vekur okkur til umhugsunar um
rök mannlegrar tilveru, um ellina, hrörnunina og dauðann.