Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 6

Á s t r á ð u r E y s t e i n s s o n
6 TMM 2011 · 2
lífsorku og safnar til hennar með öllum skilningarvitum, hvenær sem er.
Þetta staðfesta minnisbækur Thors. Þær gegna að vissu marki hlutverki
dagbóka: skráðir eru minnispunktar, mannfundir, atriði er varða efni
sem séð hefur verið, lesið eða heyrt – eða munað. En jafnframt opnast
hér hin víða gátt: orðum er komið að hugsun og líðan, þarna eru við­
brögð við hverskonar áreiti, ýmsar hugmyndir og hugdettur, en penninn
rennur líka frá skrift yfir í teikningar (enda vann Thor iðulega að mynd­
list meðfram ritstörfum); skráðir eru draumar, hugleiðingar, orð kallar
á orð, spuni fer af stað og stundum verða til lítil ljóð, vitnisburður sem
ekki er skýrður frekar. En hér eru líka samfelldir textar, fyrstu drög að
verkum sem síðar rata á prent og fara fyrir sjónir almennra lesenda.
Ekki verður því neitað að þessi vitnisburður um líf og sköpunar­
starf Thors orkar sterkt á einstakling sem hefur lesið, rýnt í og hugsað
um bækur hans um áratugaskeið, og raunar skrifað sitthvað um þær.
Sumt hefur ratað á prent í ritgerðum og greinarkornum en annað er í
formi minnispunkta og athugasemda sem safnast hafa saman í tiltekna
skjalamöppu í tímans rás. Einu sinni, ekki löngu eftir að ég kynntist
Thor, hafði ég orð á því við hann að eiginlega þyrfti ég að skrifa bók
um verk hans. Þegar hann vék að þessum ummælum mínum nokkrum
árum síðar áttaði ég mig á því að ég hafði talað af óskhyggju og ung­
æðislega. Ég veit ekki hvenær ég verð í stakk búinn að skrifa bók um
verk Thors en það varð hins vegar úr að með þessari grein fylgir svo­
lítil syrpa minnisgreina frá ýmsum tímum úr Thorsmöppunni minni
(og má stundum greina tengsl milli þeirra og sumra athugana minna í
þessari grein). Þetta eru skrif á mörkum persónulegra og fræðilegra við­
bragða sem fræðimaðurinn átti eftir að vinna betur úr. Nú má kannski
spyrja hvort ekki mætti ganga lengra í persónulegum viðbrögðum við
verkum höfundar sem hefur skipt mann miklu máli. Segja má að innra
með lesandanum verði til einskonar „minnisbók“ og hún býsna fjölþætt
þegar meta þarf „áreiti“ verka sem orka sterkt á mann vitsmunalega
jafnt sem tilfinningalega. En ætli maður fyrst og fremst að tefla fram
persónulegum viðbrögðum sínum á almannafæri (öðruvísi en sem ein­
hverjum sögulegum vitnisburði) verða þau sjálf að búa yfir listrænu
gildi. Til slíks er ekki sælst hér, í umfjöllun um rithöfund sem sjálfur var
meðal höfuðmeistara listrænnar umfjöllunar um list. Höfund sem þar
að auki fjallar í skáldskaparverkum sínum um aðstæður og forsendur
hinna persónulegu viðbragða lesandans við þessum sömu verkum, svo
sem vikið verður að síðar á þessum blöðum.