Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Síða 59

J ó h a n n J ó n s s o n s k á l d
TMM 2011 · 2 59
Hinn fyrsta sept. s.l. andaðist Jóhann skáld Jónsson hjer í Leipzig, eftir margra
ára veikindi. Andlátið var rólegt og kvalalaust, eins og þegar þreyttur finnur
hvíld í værum blundi eftir erfiðar andvökur. Skáldið er fallið í valinn og með
því hverfa glæstar vonir, djörf áform verða aldrei veruleiki. En það er okkur
Íslendingum harmabót, að hann átti ekki aðeins óort kvæði, sem týnast með
honum, heldur einnig formuð ljóð, sem munu halda minning hans við lýði. Við
fyllumst örvæntingu yfir staðreynd dauðans og hrópum: Of stutt, of stutt var líf
hans. Það er örvæntingin yfir því að hjeðan af verður ekkert tekið aftur, ókleift
að bæta úr því, sem aflaga fór. Og nú þegar hann er horfinn sjáum við betur
en áður, að einmitt krafta slíks manns hefðum við þarfnast fremur en margra
annara við uppbyggingu hins nýja Íslands. En ljóðin hans lifa og benda skáld­
unum á nýjar leiðir í meðferð efnis og tungu.
Líkbrenslan fór fram h. 5. sept., að viðstöddum nokkrum þýzkum vinum hans
og þremur Íslendingum. Til þeirrar athafnar var vandað eftir föngum: Kistan
var prýdd krönsum og blómum; landar hans höfðu sent krans úr fjallagrösum,
skreyttan íslensku litunum. – Haukur Þorleifsson og Jón Leifs töluðu fáein orð
yfir kistu skáldsins – og fer hjer á eftir kafli úr ræðu Jóns Leifs:
„Kæri vinur ! Það varð mitt hlutverk, að flytja þjer kveðju ættjarðarinnar,
sem þú sást ekki í 11 ár. Ísland skóp þjer örlög þín, sömu örlögin og aðrir
samherjar þínir hlutu, alt frá Jónasi Hallgrímssyni og Sigurði Breiðfjörð
fram að þeim listamönnum vorra tíma, sem ljetu lífið áður en þroskanum
var náð. Þú ert sá seinasti í hópnum, sem er orðinn æði stór. Það er ekki langt
síðan Jóhann Sigurjónsson, Guðmundur Thorsteinsson, Davíð Þorvaldsson
og fleiri luku við líkan lífsferil og þann, sem þú hefur nú lokið. – Ísland
biður þig og þína buguðu samherja fyrirgefningar. – Vor alda gamla neyð,
líkamleg og andleg hungursneyð, teygir arma sína fram í nútímann og eyðir
enn listrænum frjóöngum Íslands, lætur þá deyja, áður en þeir fá borið sína
bestu ávexti. Vjer Íslendingar höfum enn ekki lært að sigra þá neyð að fullu.
Þess vegna varð líf þitt aðeins hálft líf við sársauka, skort og vonbrigði. Vjer
biðjum þig fyrirgefningar og kveðjum þig að hörmungum þínum loknum
með þínum eigin orðum:
Við höfum vakað nóg.
Værðar þú njóta skalt,
Þey, þey og ró.
Þögn breiðist yfir allt.“
Að lokum var „Allt eins og blómstrið eina“ leikið á orgel meðan kistan seig hægt
niður í gólfið.
Leipzig í sept. 1932.
Haukur Þorleifsson