Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 74

E m i l H j ö r va r P e t e r s e n
74 TMM 2011 · 2
fyrstu merkin um að hann sé sögumaður. Ef lesið er á milli línanna,
þegar Rithöfundurinn ræðir um Mascarita, er hægt að sjá að minn­
ingarnar breytast, þær afhjúpa nýja sýn og skoðanir hjá Rithöfundinum,
sérstaklega gagnvart Mascarita og gjörðum hans: Gamli skólafélaginn
var ekki að grínast þegar hann notaði frasa, hann var að safna orðaforða
úr umhverfinu.
Áður fyrr hafði Rithöfundurinn ekki kippt sér upp við hinar óþrjót­
andi ræður Mascarita um reynsluna af frumskóginum, um kynnin af
Machiguenga­fólkinu eða frásagnir af goðsögum þeirra – þótt hann
segði vel frá og af mikilli ástríðu. Walter Benjamin skýrir þetta áhuga­
leysi nútímaviðtakenda þar sem hann fullyrðir að gengi reynslunnar sé
fallið og að sögumaðurinn „sé orðinn okkur fjarlægur og fjarlægist æ
meir“ (WB: 247). Það er þetta sem gerist milli þeirra, ekki aðeins sem
sögumanns og viðtakanda, heldur sem vina; þeir fjarlægjast. Rithöf­
undurinn leit á áhuga Mascarita á ættbálknum sem þráhyggju, sér í lagi
þegar sá síðarnefndi talaði um að fara inn í frumskóginn og búa á meðal
fólksins – sem nær svo hámarki þegar Mascarita hverfur einn daginn.
Machiguenga­fólkið var hverfandi ættbálkur, fyrst og fremst vegna
vestrænna inngripa, og sögur þess myndu hverfa með því. Mascarita
var bálreiður vegna truflana nútímasamfélagsins, hann fór inn í frum­
skóginn og var samþykktur inn í ættbálkinn. Enn fremur gerðist hann
sögumaður, heilagasti maðurinn á meðal fólksins.
Mascarita hafði reynt að endursegja sögurnar öðrum einstaklingi
nútímans, aukinheldur með því að bæta eigin skilningi við þær. Sam­
kvæmt Benjamin er frásagnarlist sú list að endurtaka sögur og hún
„glatast þegar enginn man sögurnar lengur. Hún glatast af því að menn
eru ekki lengur að vefa og spinna meðan þeir hlusta“ (WB: 256). Munn­
mælasögur eru sífellt þróaðar og endurbættar, meðan skrifaðir textar
líkt og skáldsögur eru fastmótaðir og óbreytanlegir sem fyrirbæri, nema
þá í túlkun viðtakenda – en orðin sjálf breytast ekki.
Áður en Mascarita hvarf var hann sögumaður án áheyrenda. Jafnvel
hans nánasti vinur hafði ekki áhuga. Rithöfundurinn var – fram að
því augnabliki þegar hann barði ljósmyndina augum – venjulegur
skáldsagnahöfundur í leit að stórtækari víddum fyrir listsköpun sína.
En hann bjó ekki yfir þeirri „auðlegð“ að miðla reynslu (WB: 247).
Benjamin leggur sérstaka áherslu á þennan þátt frásagnarlistarinnar;
arfleið reynslu og ráðlegginga. Frásagnir ættbálka og frumbyggja bera
ekki aðeins með sér listrænt gildi heldur eru oftar en ekki gagnlegar og
miðla hagnýtri visku: