Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 140

D ó m a r u m b æ k u r
140 TMM 2011 · 2
Til marks um þessa gerjun – eða
grósku – er að aldrei hafa verið gefnar út
eins margar vandaðar bækur með
myndum íslenskra ljósmyndara og á síð­
asta ári, bæði bækur með „hefðbundn­
um“ landslagsljósmyndum og ljós­
myndabækur um afmörkuð efni. Og það
sem er nýtt við þessa útgáfu er að hún er
að hluta til samstarfsverkefni íslenskra
og erlendra aðila, al þjóða stofnana,
útgefenda og fleiri. Sem er auðvitað
traustsyfirlýsing til handa hlutaðeigandi
ljósmyndurum.
Norðurhjaraóður
Stærsti viðburður ársins í þessum geira
íslenskrar bókaútgáfu er tvímælalaust
útgáfa Crymogeu á Veiðimönnum norð-
ursins, úrvali ljósmynda eftir Ragnar
Axelsson frá Grænlandi og sjálfstjórnar­
héraðinu Nunavut í Kanada en þær eru
afrakstur ferða hans um þessi harðbýlu
lönd á tímabilinu 1987–2010. Fyrir þess­
ar ljósmyndir hefur Ragnar – Raxi –
hlotið margháttaðar viðurkenningar og
einhverjar þeirra hafa birst í tímaritum
á borð við Life, National Geographic,
Newsweek, New York Times og Stern.
Nokkrar þeirra komu einnig fyrir í fyrri
bók hans frá norðurslóðum, Andlit
norðursins, sem út kom árið 2004.
Eins og margir aðrir blaðamenn
fylgdist ég gjörla með ljósmyndum
Raxa. Raunar varð ekki fram hjá þeim
horft, því lengi vel voru þær stolt og
prýði Morgunblaðsins um helgar. Þar
fyrir utan voru þær ígildi margra frétta­
dálka um stóra viðburði, jafnt hörmu­
lega sem gleðilega. Ég held ég megi full­
yrða að enginn annar ljósmyndari hafi
notið viðlíka hylli kollega sinna – og
keppinauta – á öðrum dagblöðum. Í
mínum ranni, þar sem unnu ljósmynd­
arar með umtalsverðan metnað, dæstu
menn iðulega af einskærri hrifningu
yfir hugkvæmni og harðfylgi Raxa. Og
það sem meira var, Raxi færðist stöðugt
í aukana í ljósmyndun sinni. Hann lét
ekki staðar numið við fréttatengdar
myndir, heldur hóf að setja saman frá­
sagnir í ljósmyndaformi um daglegt líf
fólks á afskekktum stöðum á Íslandi og
annars staðar, sem eru flottur fótó­
sjúrnal ismi, og með bestu ljósmynda­
verkum sinnar tegundar sem gerð hafa
verið hér á landi. Landslagsmyndir og
portrettmyndir vöfðust ekki heldur
fyrir Raxa, heldur öðluðust nýja vídd í
höndum hans, þökk sé trúnaði hans við
eðlismót sígildrar svarthvítrar ljós­
myndunar. Og þegar hvarflaði að manni
að sennilega væri Raxa fyrirmunað að
taka litljósmyndir, hóf hann að birta
slíkar myndir í háum gæðaflokki. Það er
kannski þetta sem Páll Baldvin Bald­
vinsson átti við þegar hann talaði um
„stílleysi“ Raxa sem ljósmyndara í bóka­
þættinum Kiljunni; það sem ég mundi
hins vegar kalla óvenjulega fjölhæfni
hans. Ég mundi ganga lengra og segja að
þegar á þessa stóru heild er litið bæri
Raxi höfuð og herðar yfir aðra starfandi
ljósmyndara á landinu. Ekki svo að
skilja að slíkar útnefningar skipti hann
máli.
Í Veiðimönnum norðursins fær Raxi
viðhlítandi umgjörð utan um norður­
slóðamyndir sínar, öllu veglegri en í
Andlitum norðursins, sem þó var fallega
samsett bók. Munurinn liggur í brot inu:
stórum opnunum sem gera ljósmyndar­
anum kleift að gera skil víðáttunum og
einsemdinni sem er fylgifiskur hennar
en líka stórbrotnum bakgrunni hins
hetjulega hversdagslífs íbúanna á þess­
um slóðum. Það er nánast sama hvar
borið er niður, alls staðar blasa við
áhrifamiklar myndir: portrett af körl­
um, konum og börnum, almennar
mannlífsstúdíur, svipmyndir af búskap­
arháttum, miskunnarlaust vetrarlands­
lagið, veiðiskapur af ýmsu tagi, bráðin: