Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 50

G u n n a r M á r H a u k s s o n
50 TMM 2011 · 2
dansk­ísfirskri orðheppni. Voldugir tímar frammundan svo í bókmentum sem
einkalífum. […]
Hvenær skyldi maður sjá aftur þetta íslenska túngl ásamt öllum þeim draugum
sem því fylgja? sagði Jóhann við mig kvöldið fjórða október 1921 þegar við
stóðum undir Öskjuhlíð í hryðjuveðri, for og bleytu, og horfðum á túnglið vaða í
skýum einsog í draugakvæðum, daginn áður en við fórum úr landi. Það átti ekki
fyrir Jóhanni að liggja að vitja þeirra drauga aftur.
Að aflíðandi hádegi daginn eftir voru þau gefin saman formlega en serímoníu­
laust í föðurhúsum Nikkólínu. Ég var ekki viðstaddur. En ég held mig minni rétt
að Helgi skraddari, sá helgi maður, væri svaramaður Jóhanns svo brúðkaupið
hefur verið ekta. Við lögðum frá hafnarbakka í Reykjavík uppúr fjögur. Nikkólína
var grátþrúngin og bað um að fá að vera ein; hún gekk niður til sín. Einsog fyrri
daginn höfðum við Jóhann svo mart að skeggræða að tímarnir í einum degi
voru aldrei nógu margir. Mig minnir að nær miðaftni hafi verið „hríngt fyrir
dinner“ sem svo er vant að segja á skipunum og þángað römmuðum við Jóhann
á sjálfvirkan hátt í sögum hans miðjum. Ég ætla ekki að telja upp þau ósköp af
matvælum sem höfð voru á borðum á skipunum í þá daga; lúxusinn var á svo
háu stigi að margir góðir íslendíngar sáust þar éta kryddsíld og reykta skínku
í frúkost og renna þessu niður með nýmjólk. Við félagarnir vorum hinsvegar
svo matgírugir að Jóhanni hafði láðst að leiða brúði sína til borðs, formfasta og
háborgaralega konu þrátt fyrir léttlynda trúvillusaungva. Ekki fyren í steikinni
mundi Jóhann eftir frúnni. Hún getur komið ef hún vill, sagði hann. En hún kom
reyndar ekki. Samt fórum við að verða stirðari til máls eftir að við mundum eftir
konunni; þegar leið að ábæti stóð Jóhann upp og fór að sækja brúði sína. En það
mun hafa verið um seinan.
Í Kaupmannahöfn gistum við á sama hóteli, en Nikkólínu sá ég ekki meðan
við stóðum við í borginni. Samt urðum við þrjú samferða í lestinni til Berlínar
og lagði á stað snemma morguns, en þar fundum við framhaldslest til Leipzig að
áliðnum degi og náðum ljósadýrð þeirrar borgar snemma kvölds; settumst upp á
Hótel Kaiserhof samkvæmt ábendíngu sem mikill og góður stórkaupmaður hafði
gefið okkur, og þurfti einginn í þeim stað vatn að drekka né söl að tyggja. (Grikk-
landsárið, 1980, bls. 237–239)
Þannig endar frásögn Halldórs Laxness. Í nýútkominni ævisögu Jóns
Leifs eftir Árna Heimi Ingólfsson kemur fram að Jón Leifs og konan
hans Annie voru í þessari sömu ferð með m.s. Íslandi. Jóhann skrifar
húsmóður sinni frá Djúpavogi lýsingu á ferðinni til Leipzig, 49 þéttskrif­
aðar síður. Ég var mjög forvitinn að sjá hvernig Jóhann lýsti sjálfur þess­
ari ferð, sérstaklega hvernig hann fjallaði um lífið um borð í Íslandinu
þessa daga. Það urðu því í fyrstu nokkur vonbrigði að sjá að Jóhann
fjallar lítið sem ekkert um siglinguna fyrr en komið er til Newcastle.
Við áframhaldandi lestur kemur samt í ljós að ferðasagan er mikill hval­