Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 2 133
stjóri). Eddukvæði. Reykjavík: Mál og menn­
ing 1998, s. 93–94. Allar beinar tilvitnanir
í Skírnismál vísa til þessarar útgáfu og er
kvæðið að finna á síðum 84–93.
3 Sjá Terry Gunnell. „Skírnisleikur og Freys­
mál. Endurmat eldri hugmynda um „forna
norræna helgileiki“ Skírnir, (haust) 1993, s.
421–459.
4 Sjá http://www.sagenhaftes­island.is/hof­
undur­manadarins/nr/1540 (skoðað 26. apríl
2011).
5 Sjá áður tilvitnað rit í útgáfu Gísla Sigurðs­
sonar.
6 Terry Gunnell 1993.
7 Í skýringu segir: „Sá ástarfundur Gerðar og
Freys sem hér er heitið hefur verið tengdur
við frjósemisblót á vori þegar sólin (Skírnir,
þ.e. sá sem skín) vekur jörðina (Gerði) af
vetrardvala og hún er síðan frjóvguð af Frey.
Athöfn af þessu tagi gæti líka skýrt hörkuna
í hótunum Skírnis sem er þá ekki aðeins að
fá stúlku til ásta fyrir húsbónda sinn heldur
að slíta jörðina úr klóm vetrarins. Og hún
þarf níu daga frest áður en hún er tilbúin til
sáningar.“ Eddukvæði 1998, s. 92.
8 Edda Snorra Sturlusonar. Guðni Jónsson bjó
til prentunar. Reykjavík: Íslendingasagnaút­
gáfan 1954, s. 54.
9 Sama stað.
10 Nafnorðið munur kemur átta sinnum fyrir
í Skírnismálum og er það ýmist skýrt sem
ást, þrá eða skap. Að mínu mati fer betur
á að skýra það sem vilja, a.m.k. í sumum
tilvikum þar sem ást eða þrá eiga ekki við.
Fyrst kemur orðið fyrir í 4. erindi þar sem
Freyr útskýrir þunglyndi sitt: „álfröðull
lýsir um alla daga / og þeygi að mínum
munum“ – sem sagt, sólin skín alla daga en
ekki að hans skapi, eða til að svala þrá hans
– eins og það er gjarnan skýrt – eða ekki að
hans vilja. Gísli Sigurðsson skýrir „þeygi að
mínum munum“ sem „ekki að mínu skapi,
til að svala þrá minni“, Sjá Eddukvæði, s.
85. Athyglisvert er að hér talar Freyr um sól
(álfröðul) sem skín alla daga og næst þegar
hann talar (í 6. erindi) lýsir hann örmum
Gerðar sem lýsa upp heiminn. Í næsta erindi
er aftur talað um mun Freys, þegar Skírnir
hvetur hann til að segja sér hvað valdi hugs­
ótt hans. Í 20. erindi notar Gerður orðið
þegar hún segist aldrei þiggja „að mannskis
munum, né við Freyr“, þ.e. að hún mun i
aldrei geðjast nokkrum manni, eða Frey, eða
m.ö.o. ekki lúta vilja hans. Í 26. erindi hótar
Skírnir Gerði með þessum orðum: „Tams­
vendi eg þig drep / en eg þig temja mun, /
mær, að mínum munum.“ Ljóst er að hvorki
ást né þrá gengur sem útskýring á orðinu
munum í þessu tilviki, en hér er Skírnir að
hóta að temja Gerði; að brjóta vilja hennar
undir sinn vilja. Í 35. erindi eru síðustu tvær
línurnar, undir galdralagi: „mær, að þínum
munum / mær að mínum munum!“ og fylgja
hótun Skírnis að Gerður fái ekkert betra en
geitahland að drekka og aftur virðist liggja
beint við að skýra orðið sem vilja, þ.e. fái
Skírnir að ráða fái hún aldrei betri drykk.
Að síðustu kemur orðið fyrir í 40. erindi þar
sem Freyr spyr Skírni um árangur farar­
innar og liggur beint við að túlka sem spurn­
ingu um það hvort Skírnir hafi komið fram
sínum – eða Freys – vilja; „hvað þú árnaðir
/ í jötunheima / þíns eða míns munar?“ Sjá
einnig umfjöllun um orðið munur í grein
Carolyne Larrington. „„What Does Woman
Want?“ Mær und munr in Skírnismál.“
Alvíssmál 1 (1992 [1993]), s. 3–16. Má sækja
á vefsíðunni http://userpage.fu­berlin.de/~­
alvismal/1maer.pdf.
11 Yfirlit yfir túlkunarsögu Skírnismála má
sjá í riti Gro Steinsland. Det hellige bryllup
og norrön kongeideologi. Oslo: Solum 1991.
Einnig í Terry Gunnell 1993.
12 Helga Kress. Máttugar meyjar. Reykjavík:
Háskóli Íslands – Háskólaútgáfan 1993, s. 71.
13 Það má velta því fyrir sér hvort hendingin
„sár í svörð“ sé umsnúningur skáldsins á
hugmyndinni um „ástarfund“ Gerðar sem
frjósemisdýrkun; í stað þess að „sá í svörð“
ristir nauðgarinn Freyr hér „sár í svörð“.
14 Brynhildur Þórarinsdóttir endursegir texta
fornsagnanna og Margrét Laxness mynd­
skreytir og hannar útlit bókanna.
15 Hér má minna á bók Matthíasar Johannes­
sen, Njála í íslenskum skáldskap (1958), og
bók Jóns Karls Helgasonar, Höfundar Njálu
(2001), sem báðar fjalla, þótt á ólíkan hátt sé,
um hvernig unnið hefur verið með söguefni
Njáls sögu í íslenskum bókmenntum síðari
tíma.