Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 120

D ó m a r u m b æ k u r
120 TMM 2011 · 2
skáldskap, frá ljóði yfir í prósa. Inn í
söguna blandast minningar Sturlu Jóns
um látinn frænda sinn, Jónas Hall­
munds son, en sá hafði fargað sér ungur
að aldri og áfengissjúkur. Ástæð an fyrir
þessum minningum um Jónas verður
ljós þegar á líður söguna en þegar Sturla
er kominn til Vilníus segir faðir hans,
Jón Magnússon, syni sínum frá því að
fram hafi komið ásakanir um að ljóða­
bók Sturlu Jóns, fullyrðingar, sé stolin,
að mestu byggð á óútgefnu handriti Jón­
asar. Símtal þeirra feðga um þetta mál á
sér stað á veitingastað en eftir að Jón
hefur lesið fréttina um meintan ritstuld
Sturlu fyrir son sinn uppgötvar ljóð­
skáldið að nýja fína frakkanum hans
hefur verið stolið. Stuttu síðar stelur
Sturla Jón svo sjálfur álíka frakka á öðru
veitingahúsi og staðfestir þannig þjófnað
sinn á ljóðum Jónasar – það að ganga í
frakka annars manns samsvarar því að
gerast sá maður á einhvern hátt, og því
spegla ritstuldurinn (það að gefa ljóð
annars út sem sín eigin) og frakka­
stuldurinn hvor annan.
Sendiherrann er því að vissu leyti tví­
farasaga, saga um klofið sjálf, Sturlu Jón
ljóðskáld, sem stelur ljóðum annars, og
hinn nýja Sturlu Jón prósahöfund, sem
stelur frakka og kemur ekki heim frá
ljóðahátíðinni heldur flytur til Hvíta­
rússlands. Þetta kemur ennfremur fram
í greinunum tveimur sem hann skrifar
um ljóðahátíðina. Aðra greinina semur
hann áður en hann fer af stað, og sýnir
hún slíkar samkomur í fremur háðug­
legu ljósi, en hin er skrifuð frá Litháen
og þar birtist fremur upphafin sýn á
mátt ljóðsins. Ritstjóra menningartíma­
ritsins sem á að vera vettvangur grein­
anna líst mun betur á þá síðari en hins­
vegar er sú fyrri mun nær upplifun
Sturlu af hátíðinni. Þótt Sturla efist um
gæði fyrri greinarinnar eftir því sem
líður á bókina þá er hann í fyrstu upp­
hafinn af eigin sköpun og sér skrifin
sem „uppgjör“ sitt „við ljóðlistina“ og
vísi „að því sem framundan væri“, auk
þess að vera „sanngjörn og vingjarnleg
greining á ástandi ljóðlistarinnar í
nútímanum“.5
Allt þetta snýr svo að þeirri stöðugu
umræðu um skáldskap sem á sér stað í
Sendiherranum. Umfjöllunin um stöðu
ljóðsins er augljós. Ekki aðeins hvað
varðar Sturlu Jón sjálfan heldur hina
þjófstolnu bók hans sem var á sínum
tíma samin ljóðinu til háðungar, af
hinum unga og róttæka Jónasi sem stel­
ur sjálfur línum héðan og þaðan úr vin­
sælum skáldskap síns tíma (um miðjan
áttunda áratuginn). Með þessu móti
kemur Bragi á framfæri ísmeygilegri
gagnrýni á heim skálda og skáldskapar
sem tekur sig stundum of alvarlega. Sú
gagnrýni er þó aldrei einföld eða hrein,
því jafnhliða íróníunni er sagan þunga­
vigtarverk hvað varðar ‘úttekt’ á stöðu
skáldskapar í kjölfar innrásar póstmód­
ernismans og þá sérstaklega hvað varðar
samspil skáldskapar við (eigin) veru­
leika og annan skáldskap. Þannig sér
Sturla ýmsa atburði fyrir sér sem atriði í
skáldsögu, eins og þegar hann hugsar til
barna sinna fimm og „staðnæmist eitt
andartak og reynir að sjá þau fyrir sér á
sama hátt og alvitur höfundur raunsæis­
legrar skáldsögu myndi gera, hefði hann
ákveðið að lýsa sonum og dætrum
Sturlu Jóns“.6 Á þennan hátt tekst Braga
að koma að sjónarhorni hins alvitra höf­
undar raunsæisskáldsögu og um leið
dregur hann athygli lesandans að því
hvers konar verk hann er að lesa.
Og hverskonar verk er lesandi Sendi-
herrans með í höndunum? Því er ekki
gott að svara. Það ber vissulega ýmis
einkenni raunsæisskáldsögu og býr
meira að segja yfir nokkuð drama­
tískum hvörfum að hætti slíkra sagna,
auk þess að vera einhverskonar þroska­