Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 29

Í þá g u f r a m v i n d u m a n n k y n s i n s
TMM 2011 · 2 29
Sigfússyni. Fyrri helmingur annars hluta „The Dry Salvages“ saman­
stendur af sex sexhendum þar sem hver lína rímar við samsvarandi línu
í hinum erindunum. Í öðrum hluta „Little Gidding“ er svo jafnvel bætt
um betur með því að nota þríhendu (tersínu) og hefur því verið haldið
fram að þessi kafli sé „sá tæknilega stórfenglegasti í öllu höfundarverki
Eliots, og einn sá ríkasti að merkingaraukum“.43 Formið er óbein vísun
í Gleðileikinn guðdómlega eftir Dante og má því segja að sá alþjóðlegi
vísanaheimur sem hafði sett svo sterkan svip á The Waste Land sé ekki
með öllu fjarri í Four Quartets þótt ekki séu þar tilvitnanir á forngrísku
eða sanskrít.44
Í Sprekum á eldinn eru tvö háttbundin ljóð og hafa þau bæði verið
nefnd hér að framan: „Ættjarðarkvæði“ (fyrsta ljóð bókarinnar) og
„Landnám í nýjum heimi“ (síðasta ljóð bókarinnar). Hið fyrra er ort
undir dróttkvæðum hætti og má því hæglega túlka það sem tilraun
til þess að höfða til þjóðerniskenndar lesandans. Á þeim tíma sem
Sprek á eldinn kom út var enn langt í land með að íslenska þjóðin hefði
viðurkennt órímuð ljóð til fullnustu sem raunverulegan kveðskap.
Blöndun Hannesar er kannski hugsuð sem sáttagjörð á milli nýja ljóð­
formsins og hefðbundinna bragarhátta. Í eldri ljóðum hans er reyndar
að finna tengsl við hefðbundinn, þjóðlegan kveðskap, til dæmis með
samsvarandi orðavali eins og sjá má á þessum hliðstæðu dæmum:
Sagt hefur það verið um Suðurnesjamenn,
fast þeir sóttu sjóinn
Fast reru þeir er hafa sjóinn sótt og sækja hann enn.45
Til glöggvunar á því hvernig þessi tvö skáld, T.S. Eliot og Hannes Sigfús­
son, vinna úr þekktum stærðum úr bókmenntasögunni má bera saman
tvo kafla úr verkum þeirra, annars vegar fjórða hlutann úr „East Coker“
og hins vegar fimmta hlutann úr „Viðtölum og eintölum“. Í báðum
þessum hlutum er lagt út af krossfestingu frelsarans.
Allir kvartettarnir fjórir í Four Quartets eiga það sameiginlegt að
fjórði hluti hvers og eins er lýrískt millispil, trúarleg hugvekja eða
bæn. Fjórðu hlutar kvartettanna eru styttri en aðrir en fjórði hlutinn
í „East Coker“ er þó sýnu lengstur. Eliot mun hafa talið þennan hluta
sérstaklega vel heppnaðan og sagt að hann væri „á vissan hátt kjarni
málsins“.46 Þar er jörðinni líkt við spítala sem rekinn er fyrir fé gjald­
þrota milljónamærings: „The whole earth is our hospital/Endowed by
the ruined millionaire“. Mannkynið er í vist á þessum spítala og þeir
sem farnast vel munu deyja úr föðurást: „… we shall/Die of the absolute
paternal care/That will not leave us, but prevents us every where“.47