Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 86

H e i m i r Pá l s s o n
86 TMM 2011 · 2
Doch lispelt’ ich Ihr sprachlos zu,
Und rauschte mit den Rosenbändern:
Da wachte Sie vom Schlummer auf.
Sie sah mich an: Ihr Leben hing
Mit diesem Blick’ an meinem Leben,
Und um uns ward’s Elysium.
En Klopstock hafði líka næmi til þess að sjá hvenær átti að láta klassíkina
lönd og leið. Og það gerði hann í þeirri óðu sem nú skal rædd.
Smákvæði þetta, eins og Jónas hefði kallað það, sem þau Werther
og Lotta höfðu hrifist af orti Klopstock ekki í Kaupmannahöfn heldur
í Lyngby í Danmörku. Þar átti hann sér athvarf og þangað hafði hann
sem oftar leitað innblásturs í náttúrunni vorið 1759. Kvæðið birtist í
tímaritinu Der nordische Aufseher sama ár og vakti mikla athygli. Það
ber heitið „Die Frühlingsfeier“, Vorhátíð eða Vorfögnuður og er talið
marka spor í þýskri ljóðlist því það sé fyrsta fullburða ljóðið sem ort er
undir algerlega frjálsu formi, rímlaust og með óreglulegum ljóðlínum.
Í fyrstu gerð kvæðisins var erindaskipting óregluleg en hér er fylgt
lokagerðinni þar sem skáldið hafði skipað öllu í fjögurra lína erindi.
Ljóðið er óbundið en býr þó að mjög strangri myndbyggingu eða
formgerð. Skáldið hefur gengið út í náttúruna til að gera bæn sína, votta
sköpunarverkinu virðingu. Og snilli og yfirvegun skaparans sér hann
ekki síst í hinu smáa. Þess vegna styðst hann við lýsingu Jesaja: „Sjá,
þjóðirnar eru sem dropi í vatnskjólu og metnar sem ryk á vogarskálum.
Sjá, ey löndunum lyftir hann upp eins og duftkorni.“ (Jes. 40:15) Hann
tekur um leið að sjálfsögðu undir við frægt enskt skáld, Alexander Pope,
um að maðurinn eigi að líta sér nær, „The proper study of mankind
is MAN“, sagði Pope. Klopstock beinir sjónum frá hæðum að hinni
smæstu einingu sköpunarinnar. Fyrir sjónum hans verður grasmaðkur
undursamlegt dýr – en hugsanlega sálarlaust og þar með ekki eilíft.
Þó er aldrei að vita, segir skáldið og hann sem leiðir mig „hinn myrka
Dauðadal“, hann mun einnig veita okkur fullvissu þegar og þann veg
sem honum þóknast.
Víðar er gripið niður í heilagri ritningu með beinum eða óbeinum
tilvísunum, til að mynda er eyðandinn sem vikið er að í „Vorfögnuði“
kominn úr annarri Mósebók þar sem boðað er að „Drottinn mun fara
yfir landið til þess að ljósta Egypta. Hann mun sjá blóðið á dyratrénu og
báðum dyrastöfunum, og mun þá Drottinn ganga fram hjá dyrunum og
ekki láta eyðandann koma í hús yðar til að ljósta yður.“ (2. Mós. 12:23)