Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 18
Á s t r á ð u r E y s t e i n s s o n
18 TMM 2011 · 2
Ekki skapað nema skilja. Dæmi um hvernig Thor vinnur með klassísk minni.
Skilnaðarstundir karls og konu mynda einn af þráðunum um höfundarverk
hans. Hann er ástarsagnahöfundur (ef maður reynir að leysa það hugtak úr
vanabundnum viðjum – eins og hann gerir). Ath. einnig Dafnis og Klói í
Tvílýsi.
***
Tilvistarkreppa karla – sem krítískur þáttur í því hvernig Thor vinnur úr
exist ensíalismanum? Veldi skógarguðsins ógnað í Fuglinum, valdi og jafn
vægi sýslumannsins í Grámosanum. Og Ódysseifurinn í Turnleikhúsinu
– er hann ekki líka músarkrílið sem skýst þar um gólf? Skert skilningarvit
– heyrnarlausi maðurinn í Tvílýsi og blindinginn. Hugsanlega er þetta marg
brotnast í Mánasigð („getuleysi“ sem minnir á verk Becketts; getuleysi sem
grunnurinn þar sem maðurinn rís).
***
Nafnleysi, staðleysi, söguleysi. Hvað höfum við þá? Myndir, hljómfall máls,
fólk á sviði, stundum í einskonar dansi eða tilraunakenndum gjörningum,
og einnig kvikmyndir. Allar listgreinarnar – og í ljós koma staðir, til verða
ótal sögur, en nafnið er stundum „maðurinn“ eða „konan“, og oftar en ekki
fornafn – einskonar forspil þeirrar sjálfsveru (m.a. lesandans) sem enn er í
mótun og á eftir að gefa nafn.
***
Skáldsagan, eins og hún hefur þróast í og með borgaralegu samfélagi, er
mikilvægur menningarlegur dvalarstaður, þar sem fólk ber kennsl á sjálft
sig. (Að þessu leyti hliðstæð dagblaðinu, sbr. B. Anderson um þróun þessara
miðla á 19. öld.) Thor fer í bága við þessa hefð, módernismi hans og fleiri höf
unda felst ekki síst í því að endurmóta menningu skáldsögunnar, vekja mátt
hennar til að framandgera líf okkar og umheim (og þá munum við líka eftir
verkum úr arfleifðinni: Rabelais, Cervantes, Sterne – sem módernisminn
hefur sótt ýmislegt til).
***
Thor: nautnin í lýsingunni. Hin leitandi vitund sem oft lýsir af nákvæmni en
er þó ekki stjórnað af rökvísi – nema þeirri sem lýtur að tengingum augans
og óbundins huga. … Þetta er vitund „á lausu“, hún er ekki tímabundin –
og jafnframt opin fyrir knýjandi þrá, svífandi sælu og djúpum sársauka og
jafnvel örvæntingu. Að fanga slíkt í texta er meira en að segja það.