Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 31

Í þá g u f r a m v i n d u m a n n k y n s i n s
TMM 2011 · 2 31
Hann var hryggur allt til dauða
reis upp
og bar syndir þeirra á brott …
Saklaus eftirlátin orð hans
urðu þeim gjaldmiðill að nýjum glæpum51
Hannes átti nokkrum árum síðar eftir að yrkja annað ljóð um þetta
sama efni: Ljóðið „Afríka“ sem birtist í ljóðabókinni Jarteiknum árið
1966. Hræsni kristinna manna var honum bersýnilega hugleikin. Í
ævisögu sinni ræðir Hannes um þennan hluta „Viðtalanna“ og virðist
ekki alls kostar sáttur við útkomuna – hann segir að á eftir fjórða hlut­
anum hefði hann „sennilega átt að setja púnkt“. En krossfestingarhlut­
inn segir hann að fjalli um það hvernig „hugsjónir hafi ævinlega teygt
mannkynið á villigötur, enda sé manneðlið uppvíst að flærð“.52
Það má því segja að það sé fleira en formið sem tengi þá T.S. Eliot
og Hannes Sigfússon saman. Úr ljóðum beggja má lesa vonbrigði með
framþróunina en á ólíkum forsendum. Sá öxull sem gagnrýni Eliots
snýst um er trúarlegur, hann er þeirrar skoðunar að siðmenning sem
hafi gleymt boðskap guðs leiði til hörmunga.53 Fyrir Hannesi horfir
málið öðruvísi við, hann bendir á að boðskapur guðs sé einmitt notaður
til þess að réttlæta alls kyns óhæfu – „nýja glæpi“. Gagnrýni Eliots er
huglæg og lýtur að siðfræði. Hannes Sigfússon tekur þennan gagnrýni­
þráð upp og vefur hann upp á nýtt á sínum forsendum og í sína þágu – í
þágu framvindunnar.
Tilvísanir
1 Þessi grein er byggð á ritgerð sem skrifuð var í námskeiði við Háskóla Íslands vorið 2006. Ég
þakka umsjónarmanni námskeiðsins, Sveini Yngva Egilssyni, fyrir yfirlestur og gagnlegar
ábendingar.
2 Kristinn E. Andrésson: „Ljóðskáldið T.S. Eliot“, 298.
3 Kristinn E. Andrésson: „Ljóðskáldið T.S. Eliot“, 299.
4 Hannes hafði gert tilraun til þess að þýða The Waste Land en ekki lokið við þýðinguna. Hluti
af þessari þýðingu rann inn í Dymbilvöku. Sbr. Hannes Sigfússon: Framhaldslíf förumanns, bls.
35–43.
5 Einar Bragi: „Talað við gesti,“ 39. Sjá nánari umfjöllun hjá Eysteini Þorvaldssyni: „Farand­
skáldið“, 229–230.
6 Headings, Philip R.: „Where Every Word Is at Home“, 157.
7 Esty, Jed: „Eliot’s Recessional“, 39.
8 Eliot, T.S.: The Complete Poems and Plays, 145.
9 Calder, Angus: T.S. Eliot, 130.
10 Fimmskiptingin kemur víðar fyrir í ljóðum Eliots: The Waste Land skiptist líka í fimm hluta,
líkt og fyrr er getið, sem og ljóðin „Landscapes“ og „Five­finger exercises“.