Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 115

TMM 2016 · 1 115
Háttvirtur forseti, herra Ólafur Ragnar
Grímsson, dómnefnd, fulltrúar bókaút-
gefenda, aðrir verðlaunahafar og góðir
gestir!
Um leið og ég þakka þann heiður sem
mér er sýndur og sögu minni, Hunda-
dögum, þá langar mig að segja örfá orð
og þau ber einnig að skoða sem þakk-
lætisvott.
„„Munurinn á sagnaskáldi og sagn-
fræðingi er sá að hann sem ég nefndi fyr
lýgur vísvitandi að gamni sínu; sagn-
fræðingurinn lýgur í einfeldni sinni og
ímyndar sér að hann sé að segja satt,“
segir klerkurinn Jón prímus í skáldsög-
unni Kristnihald undir jökli eftir Hall-
dór Laxness.
Nei, hér þarf engu að ljúga, hvorki
um Skaftáreldana eða frönsku bylt-
inguna né heldur um Jörgen Jörgensen
og öll hans ævintýr. En hvað er satt og
hver lýgur hverju að hverjum?
Sagði ekki Makbeð að lífið væri saga
þulin af bjána, full af mögli og muldri,
og merkti ekki neitt? Það var rétt hjá
Makbeð, lífið er saga. Stundum merkir
hún ekki neitt og stundum er hún full af
visku. Höfuðbaráttan í þessum heimi er
baráttan um söguna.
Á íslensku nær orðið saga bæði yfir
sögu landa og þjóða sem og skáldsögur
og alls kyns frásagnir. Eitt sinn var þetta
allt eitt og hið sama og allt mælt fram í
ljóði og jafnvel sungið.“
Í Hundadögum segir frá dönskum
manni, Jörgen Jörgensen. Hann var
fæddur árið 1780 í Östergade í Kaup-
mannahöfn. Jörgen sigldi um heimsins
höf og varð kóngur á Íslandi í tvo mán-
uði sumarið 1809. Síðar var hann sendur
sem refsifangi til Tasmaníu en refsifang-
inn var áður en við var litið orðinn lög-
regluþjónn.
Í ævisögu sinni segir Jörgen Jörgen-
sen: „Þegar ég var fjögurra ára gat ég
lúskrað á hvaða sex ára strák sem var og
ég var svo skapharður og ofsafenginn að
ég flaug á alla sem gerðu mér móti
skapi.“
Og Hundadagar bæta við: „Það er
greinilegt af lýsingum á æsku Jörgens
Jörgensen að hann var það sem nú á
dögum kallast ofvirkur. Hann undi sér
ekki við nám þó að námshæfileikar
væru ágætir, raunar mjög góðir. Núna
væri hann settur á rítalín eða einhver
róandi lyf, alveg einsog fleiri söguhetjur
okkar og margir sem látið hafa að sér
kveða í heiminum.
Rítalín og önnur lyf hafa leyst
umvandanir foreldra og skólayfirvalda
af hólmi, jafnvel flengingar, sem lifðu
annars nokkuð lengi. Sumum þóttu
flengingar góð uppeldisaðferð en öðrum
slæm. Á söguöld voru aðrar refsingar
þegar unglingar fóru yfir strikið og
brutu af sér. Þá voru þeir sendir til Nor-
egs einsog Grettir sterki sem drap allar
hænurnar heima hjá sér og næstum því
pabba sinn og einn strák.
Einar Már Guðmundsson
Ávarp við viðtöku Íslensku
bókmenntaverðlaunanna