Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 124

124 TMM 2016 · 1
Gísli Sigurðsson
Sturlaður
gleðileikur
Einar Kárason: Skálmöld, Mál og menn-
ing 2014; Óvinafagnaður, Mál og
menning 2001; Ofsi, Mál og menning
2008; Skáld, Mál og menning 2012.
Einar Kárason hefur staðið upp frá
mögnuðu skáldverki um helstu persónur
og atburði Sturlungaaldar; eða öllu held-
ur staðið upp frá mögnuðu skáldverki
um listina að umbreyta atburðum í
merkilegar sögur sem hjálpa okkur að
skilja heiminn. Fyrst í munnmæli með
ótal sjónarhornum og síðar í skipulega
ritaða frásögn sem skáldin ein geta reitt
fram. Í bókum sínum hefur Einar áður
velt fyrir sér hinum langa vegi frá því að
eitthvað gerist í raunheimum til þess að
einhver segi frá því svo áheyrilegt sé og
loks að rithöfundur komi til skjalanna
og móti úr slíkum frásögnum heilsteypt
skáldverk. Þetta var stefið í Fyrirheitna
landinu (1989) sem gerði upp Eyjabóka-
bálkinn með þeim hætti að skyndilega
stígur þar fram sögumaður og segir sög-
una í fyrstu persónu, og ekki síður í
stórfjölskyldusögunum Heimskra
manna ráðum (1992) og Kvikasilfri
(1994) þar sem sögumaðurinn var jafn-
framt fjölskyldumeðlimur að reyna að
henda reiður á óreiðunni í lífi sinna lit-
ríku ættmenna. Í Stormi (2003) beitti
Einar sömu aðferð og í fyrstu Sturl-
ungubókinni, hinu síkvika og afstæða
sjónarhorni margra ólíkra sögumanna
sem Faulkner gerði að vörumerki sínu
og tengdist hugmyndum síðustu aldar
um afstæði allra hluta, líkt og ótal rit-
höfundar hafa unnið úr síðan með því
að margsegja frá „sömu“ atburðum
undir ólíkum sjónarhornum. Í Stormi
var ein persóna viðfangsefni frásagna úr
öllum áttum, sem ófu þéttan merking-
arvef utan um þær efasemdir að yfirleitt
væri hægt að höndla sannleikann í sögu.
Þessar fyrri bækur eru ekki slæmur
undirbúningur fyrir Einar að reyna
vaskleik sinna ómældu sagnakrafta við
Sturlungu, móður allra ættarsagna og
mafíubókmennta; hinn óviðjafnanlega
sagnabálk frá þeirri trylltu öld þegar
blóðug valdabarátta geisaði í landinu og
klíkubandalög leiddu til óhæfuverka þar
sem æðsti foringinn, Hákon Noregskon-
ungur, krafðist þess að hinn útvaldi
maður, Gissur Þorvaldsson, ynni
grimmilegt níðingsverk á fyrrum
tengdaföður sínum Snorra Sturlusyni
– svo Hákon þyrfti ekki að efast um
hollustu Gissurar eftir það. Líkt og tíðk-
ast enn í inntökuprófum glæpagengja.
Bækur Einars komu ekki út í sömu
tímaröð og atburðirnir sem þær greina
frá. Skálmöld kom út síðast en gerist
fyrst og þar skýtur Einar inn athuga-
semdum sem eiga við í síðustu bók
sagnaflokks en líta einkennilega út
þegar bækurnar eru lesnar eftir á í tíma-
röð atburða. Í Skálmöld eru lögð drög
að því hvernig valdajafnvægi þjóðveldis-
ins raskaðist með uppgangi Sturlusona
eftir að Snorri komst í innsta mennta-
hring yfirstéttar landsins í Odda. Sér-
staklega er fylgst með Sighvati bróður
hans á Grund í Eyjafirði og ofmetnaði
Sturlu sonar Sighvats, sem vill gína yfir
öllu landinu frá höfðingjasetri sínu að
Sauðafelli í Dölum, studdur af Hákoni
D ó m a r u m b æ k u r