Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2016 · 1
dag og þess ótta sem ríkir varðandi
áhrif loftslagsbreytinga og sviptinga í
náttúrunni á líf fólks um allan heim.
Þessi meðvitund birtist ítrekað í bók-
inni:
[S]vo kveikti hann sér í annarri sígarettu,
dró djúpt ofan í sig, lúinn, stjarfur með
hugann við spássíur og heddera, með
seyðing í fingrunum af þreytu þegar
hann dró fram símann til að taka mynd
af fjallinu, firðinum, gylltri röndinni sem
myndi brátt hopa fyrir nótt, fyrir vetri,
þegar slokknaði á sólinni og heimurinn
skrapp saman í glóðina sem hékk einsog
í lausu lofti framan við nefbroddinn á
honum, skrapp saman í síðasta djúpa
andardráttinn, síðasta þunglyndislega
andvarpið og plastkenndan smellinn sem
barst úr hátalara símans þegar Ragúel tók
mynd af veröld sem var ekki lengur og
yrði ekki aftur í bráð. (s. 166)
Í ljósi þessa veruleika má túlka sjálf-
hverfuna sem er að finna hjá persónum
Eiríks, bæði í hegðun þeirra gagnvart
eftirlitinu og ásókn í samfélagsmiðla,
sem sjálfsvörn. Í stað þess að minnka
umsvif sín gerir maðurinn sig breiðari
og reynir að taka yfir meira rými til að
minna á og skjalfesta tilvist sína. Hér er
dregin upp sannfærandi mynd af þrá-
hyggju samfélags gagnvart sjálfu sér og
ótta við eigin framtíð. Eiríkur notfærir
sér rafmagnsleysi á snjallan hátt til þess
að brjóta upp atburðarásina og skipta
um stefnu innan frásagnarinnar.
Í persónum Áka og Lenítu verður
einnig til ákveðið samtal við höfundar-
verk Eiríks. Í Illsku birtast meðal annars
innflytjendur í íslensku samfélagi og
það viðmót sem þeir verða fyrir af hálfu
Íslendinga. Höfundur teflir því fram
persónum sem takast á við svipuð mál-
efni og birtast í fyrri bókum hans og
lætur þær verða fyrir gagnrýni vegna
þess. Áki og Leníta þurfa að svara fyrir
það hvers vegna það sé í lagi að fjalla um
undirskipaða hópa í íslensku samfélagi
og hvort þau sem íslenskir höfundar geti
tekist á við sársaukafyllri þætti mann-
kynssögunnar án þess að blikna. Það
samtal er vel heppnað og gerir frásögn-
ina marglaga sem dýpkar úrvinnslu efn-
isins. Í Heimsku stígur ritstjóri Víðsjár
fram og lýsir yfir sinni afstöðu til við-
fangsefnis Áka og Lenítu:
Í hvaða rétti eru tveir hvítir milli-
stéttarhöfundar af kristnu bergi brotnir
að ryðja sér í gegnum átakasögu litaðra
múslima á Íslandi og Evrópu einsog þeir
eigi hana, einsog Akmeð og Akmeð séu í
raun réttri forfeður Áka og Lenítu Talbot,
en ekki Fatímu og Múhameðs? Hvar er
rödd þeirra í þessum sirkus? Hefur ein-
hver haft fyrir því að spyrja? (s. 77–78)
Hvernig eiga íslenskir höfundar að
vinna með fjölmenningu á Íslandi?
Hvaða rétt hafa þeir á að nota einstak-
linga sem eru undirskipaðir í íslensku
samfélagi sem einhvers konar þjóðar-
spegil, til að átta sig á merkingunni að
vera Íslendingur „Hefur einhver haft
fyrir því að spyrja?“
Eftir að bækur Áka og Lenítu koma
út upphefst fjölmiðla- og markaðsstríð
þeirra á milli þar sem sambandsslit
þeirra og persónulegar yfirlýsingar
verða vopn í baráttunni. Í hatrömmum
átökum milli Áka og Lenítu vegna
útgáfu bóka þeirra sem rata bæði á síður
Fréttablaðsins og Tímarits Máls og
menningar tekur Áki upp á því að vísa í
orð bandaríska rithöfundarins Norman
Mailer:
Norman Mailer sagði fyrir margt löngu
að rithöfundur gæti án alls verið nema
leifanna af hreðjum sínum; mínar legg
ég á borðið, allt sem ég á, allt sem ég
get gefið, sál mína, sársauka, gleðina og
ógleðina. (s. 56)
Sú pörun er sérlega áhugaverð í ljósi