Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Blaðsíða 60

G u n n þ ó r u n n G u ð m u n d s d ó t t i r
60 TMM 2016 · 1
ákveðinna hópa og það má spyrja sig hvort með þessum þríleik sé Jón Gnarr
orðinn að talsmanni útlagans, hins einelta, unglingsins sem er á skjön við
kerfið og annað fólk, alfarið burtséð frá því hvort aðrir hafi aðrar minningar
af þessum atburðum sem lýst er. Fyrri bækurnar tvær eru víða kenndar í
skólum landsins og njóta mikilla vinsælda á þeim vettvangi. Sögumaður
segir okkur að hann hafi verið úthrópað utangarðsbarn, en við vitum að
allt fór vel, við þekkjum frama hans sem grínista, höfundar og borgarstjóra.
Þarna geta hinir eineltu og utanveltu fengið samhljóm við eigin tilfinningar.
Reynsla hans veitir huggun, reynsla hans bendir á leið út. Að ferðast um þessi
þrjú verk Jóns Gnarr er athyglisverð upplifun, augljóst er að honum liggur
mikið á hjarta, það er einhver knýjandi þörf í textanum, stundum eins og
hann vilji öskra í eyrað á manni óþægilegar sögur sem maður vill ekkert
endilega heyra. Úr verður upprunasaga manns sem hefur átt merkilegan
feril og haft alls konar áhrif á ólíkum sviðum sjónvarpsgríns og íslenskrar
stjórnmálaumræðu. Verkin sem Hrefna Lind Heimisdóttir og Jón Gnarr
hafa sett saman eru í senn vitnisburður um ákveðinn tíma, ákveðna pólitík
og pólitískt tæki eða jafnvel sjálfshjálpartæki fyrir aðra í sömu sporum. Þau
eru nú kannski ekki Alex Haley og Malcolm X, en ekki Dave Pelzer heldur.
Verkin sverja sig í báðar hefðir; hefð harmsagna og hefð pólitískra upp-
runasagna og dansa þar á línu skáldskapar, endurminninga og boðskapar.
Tilvísanir
1 Miklar umræður sköpuðust í athugasemdakerfum og á samfélagsmiðlum einkum í kjölfar
tveggja greina: Guðbergur Bergsson, DV 27. október 2015. Sá pistill er ekki lengur aðgengilegur
á vef DV. Óttar Guðmundsson, „Harmsaga ævi minnar“, Fréttablaðið, 31. október 2015, http://
www.visir.is/harmsaga-aevi-minnar-/article/2015151039849.
2 Hér mætti nefna ýmis verk eftir þessa höfunda, en sjá t.d. Elísabet Jökulsdóttir, Ástin ein
taugahrúga: Enginn dans við Ufsaklett (2014), Þórunn Jarla Valdimarsdóttir, Stúlka með höfuð
(2015), Oddný Eir Ævarsdóttir, Blátt blóð: Í leit að kátu sæði (2015).
3 Nokkuð hefur verið fjallað um slíkar falsanir, en ég læt hér nægja að nefna tvær greinar á
íslensku, sjá Hermann Stefánsson, „Strengurinn á milli sannleika og lygi: Um lygadverga og
lasið fólk“, Ritið 2004:3, bls. 93–102 og Gunnþórunn Guðmundsdóttir, „Blekking og minni:
Binjamin Wilkomirski og helfararfrásagnir“, Ritið 2006: 3, bls. 29–51.
4 Hrefna Lind Heimisdóttir lýsir því í viðtali hvernig hún hafi komið að tveimur seinni bind-
unum í f lokknum og má þá líta á verkin sem samvinnuverkefni. Höskuldur Daði Magnússon,
„Stígur fram úr skugga Jóns Gnarr“, Fréttatíminn, 17. nóvember 2015, http://www.frettatiminn.
is/stigur-fram-ur-skugga-jons-gnarr/.
5 Sjá frétt í Stundinni um viðbrögð samnemenda frá Núpi: Hjálmar Friðriksson, „Birgitta Jóns-
dóttir segir að Jón Gnarr eigi að leiðrétta ásakanir um hópnauðgun í bók sinni“, 6. nóvember
2015, http://stundin.is/frett/birgitta-telur-ad-jon-gnarr-eigi-ad-leidretta/.
6 Jón Gnarr, Indjáninn, Reykjavík: Mál og menning, 2014 (fyrst útg. 2006), bls. 221.
7 „Ævisögur eru ekki til, strangt á litið, því fátt glatast jafn algerlega og ævi manns […] Þetta
verk er því sagnfræðilega rangt. Því er einungis ætlað að vera nokkurn veginn rétt, tilfinn-
ingalega séð, hvað höfundinn varðar.“ Guðbergur Bergsson, Faðir, móðir og dulmagn bernsk-
unnar, Reykjavík: Forlagið, 1997, aðfaraorð. „Minnið er stöðugt að leita að sannleika þeirrar
mósaíkmyndar sem við erum, myndar sem er í sífelldri mótun. Þannig býr minnið okkur til úr
skáldskap sem vissulega er byggður að einhverju leyti á svonefndum raunveruleika.“ Sigurður
Pálsson, Bernskubók, Reykjavík: JPV, 2011, bls. 56.